San Markos eta kantinako kontu zarrak berritzea
Joxe Erauskin
Urte aietan San Markosko jaiak apirillaren 25ean ta ondorengo igandean ospatutzen ziran pestak. Egualdi ona gertatzen bazan jende askotxo inguratzen zan kantina orretara. Bi egun oyetan etzan falta izaten erroskillak ta goxokiak. Festa alaitzeko ta ankak mugitzeko gogua zeukanentzat etziran faltako Eugenio Etxeberria ta bere laguna. Eugeniok jotzen zuan txistua ta tanborilla, ta bere lagunak jotzen zuan tanborra. Orduak pasa ta pasa ta inoiz etziran aspertzen.
Alaitasunik etzan falta izaten ayen inguruan, zar ta gazte, neska ta mutil, erromes zale guztiak irrintzika. Aurrek ere izaten zuten beren pozgarria. Garai aietan oitura zan bere amandriak oparitzia egun orretako tarta edo San Markosen opilla deitzen zaiona, ta egun ona azaltzen bazan, opilla ori jatera igotzen ziran San Markosera. Orrela ospatzen ziran garai aietan mendiko festak.
1936ko urtetik gutxi gora bera ezagutu nuen kantinako familia ta ango bizi lagunak Joxe eta Klaudia senar emazteak ta beren semealabak. Bizi bidea, Joxek arrobian lan egiten zun, eta emazteak zaintzen zuan kantina, ardo, sagardo, bokadillo ta beste edariak salduaz. Baita ere bazituzten animaliak beiak, auntzak, olloak, ta astoa ere, danak barrutian libre. Andik urte batzuetara famili guzia juantziran bizitzera Pasai Antxora, an ere tabernarekin segitu zuten, bere izena Bar Ongi Etorri. Bañan Joxek bere lanean jarraitu zuen arrobian.
Gero, San Markosko kantina orretara, Iturriburuko baserriko anai arrebak etorri ziran, Joxe ta Balentina Giraldo. Auen baserria arkitzen da San Markosko egalean Zamalbide auzoan. Oyek zaindu zuten urte batzuetan. Gero, Balentina ezkondutakoan, ortik aldegin zuan ta Joxe bakarrik gelditu zan kantinan. Bera juaten zan lanera ta, illunabarretan eta jai egunetan, tabernako lanak. Orrela bizitu zan urte batzuetan, gero bakardadian il arte.
Ondorenian beste bat oyartzuarra, sala edo ganadu batzukin or izandu zan, gau batez ganaduak eta kantina denak bertan kizkali ziran. Au izantzan denen bukaera.
Las opillas que las madrinas según la tradición deben regalar a sus ahijados solteros el día de San Marcos tiene su origen más probable en las empanadas y tortas que antiguamente se acostumbraba llevar como alimento a la romería. (Foto: Romería de San Marcos en la Cantina, de Félix Iranzo)
