«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Ekialde Barrutiko Berdintasun Lantaldea

Datorren urriaren 28an, 18:30ean, Herrera K.E.n(San Luis plaza), Ione Zuloaga Muxika historialariak hitzaldia eskeiniko du  ”1936-1945 artean errepresio frankista jasan zuten emakumeak. Gipuzkoako kasua” gaiaren inguruan.

Bigarren Errepublika eta gerra garaiko emakumeen egoera, errepresioaren arrazoiak, ondorioak eta errealitate ezberdinak ezagutzeko aukera emango digu hitzaldiak. Donostian gertatutakoak eta bereziki Ekialde Barrutiko kasuak aipatuko dira bertakoen bizipen eta errealitateei ahotsa emateko asmoz.   (gehiago…)  »  

Euskal Giroa elkartea

Martxoak 17, igandea. Omenaldien eguna. Emakume milizianoak eta bolariak. Egun polita izan da Herreran. Ekialdeko Barrutiko Berdintasun Lantaldeak, Berdintasun zinegotzigoarekin lankidetzan, bi elkargune dituen ibilbide bat prestatu du: Herrerako bolatokia, Arrubiko zelaian, eta Gerra Zibilean Antxoko, Trintxerpeko eta Altzako emakume Milizianoen taldearen omenezko atrila, Jose Elosegi hiribidearen 127 zenbakiaren parean kokatuta, Pasaiarekiko mugan.

Aitorpen historikoa egiteko ekitaldi honetara ez dira falta izan omenduriko emakumeen hainbat belaunaldietako senideak. Antolatzaileen testu ofizialen ondoren, M. Jesus Intxausti bolatokian, eta Pilar de la Serna Olmedo eta Bitxori Santamarina Castro entzun genituen hunkituak eta, aldi berean, han geunden guztiak hunkitu egin gintuzten.

(Argazkian, Ascensión Olmedoren familiak utzitako loreak)

  (gehiago…)  »  

Ekialde Barrutiko Berdintasun Lantaldea

Martxoaren 17an hiru atril inauguratuko ditugu emakumeen kolektibo batzuen omenez: Herrerako bolariak, Altzako emakume milizianoak eta indarkeria matxistatik bizirik atera zirenak. Jarduera eguerdiko 12etan hasiko da Herrerako bolarien atrilean, Arrobitxulo parkean, eta bertan bolari aintzindariek parte hartuko dute.

Ondoren, Altzako emakume milizianoen atrileraino joango gara, Herrerako topoaren geltokiaren ondora, eta han Juanita Santamarinaren iloba batek hitz batzuk esango ditu. Atrilean jasotako testuak honela dio:
(Testua entzun: “Altzako emakume milizianoak“)

  (gehiago…)  »  

Ekialde Barrutiko Berdintasun Lantaldea

Gaur egun Ekialdeko Barrutia hartzen duten eremuak sagarrondo ugariz beteta egon dira historikoki.

Bere baserri asko, gaur egun desagertuak, sagardoa ekoizteko tokiak izan dira, familiaren autokontsumorako eta baita salmentarako ere.

Baserri horietako batzuk sagardotegiak izan ziren, non emakumeek ukondoz ukondo lan egiten zuten gizonekin, uzta jaso eta lekuz aldatu, sagardoaren zukua tolarean egin, saldu, zerbitzatu…   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Juanatxone Molinaoko baserri xume bat da, eta XVI. mendearen amaieratik dugu haren berri. Bere historiak berezitasun bat du: bi mendez baino gehiagoz, eta 1653an jabeak, Juan de Layda Villaviciosa Inkisizioaren komisarioak egindako testamentu-xedapen baten bidez, baserriak sortutako errentak Donibaneko dontzeila umezurtz pobreak ezkonsariekin hornitzera bideratu ziren.

Gizarte tradizionalean, emakumeek etorkizunera begira izan zitzaketen bizi-proiektuak ezkontzara edo erlijio-bizitzara mugatzen ziren. Horretarako, neskaren familiak ezkonsari bat emateko moduan egon behar zuen, gero senarraren edo komentuaren esku uzteko. [1] Dotea biltzea, noski, ez zegoen neska guztien eskura, eta ezkontzeko geratzen zitzaien bideetako bat ongintzako erakunde batera jotzea zen, hau da, “dontzeila pobre umezurtzak egokitzeko” obra pia batera, erruki ekintza batera, alegia.

Altzan praktika horren bi adibide baino ez ditugu ezagutzen, bata Maria Manuela Ibarbururena [2] eta bestea Juanatxone baserriarena.   (gehiago…)  »  

La Voz de Guipúzcoa, 1907-12-25

Iñigo Landa Ijurko

1907ko Eguberri egunean argitaratutako La Voz de Guipúzcoa-ko kronika batean irakur daiteke, 23ko gauean, Dominica Irigoyen gaztea Larramendi kaletik Amara Zaharreko etxera itzultzen ari zela, haur baten negarra zirudiena entzun zuela. Hurbildu zen, eta harri pila baten artean “haur eder eta sendo” bat aurkitu zuen, “luxuzko pixoihaletan bildua“.

Dominica “klase umileko neska gazte bat” eta hilabete gutxiko haur baten ama zen. Eduki zuen lehen erreakzioa umeari bularra ematea izan zen. Ondoren, polizia-etxera joan zen gertatutakoaren berri ematera, berarekin bizi zen anaia batekin, udal kale-garbitzaile eta ezkonduta zegoena. Polizia eta epaitegia formalitateei ekiten zieten bitartean, Dominicak bere gain hartu zuen neska txikia zaintzeko ardura, gutxienez gabonetako lehen egun haietan.   (gehiago…)  »  

Lope de Isasti, 1625

“Asimismo ha tenido y tiene este lugar mujeres varoniles que sin temer las tormentas del mar, han acudido con chalupas a atoar, y meter en el puerto galeones de las armadas reales y otras naos que vienen de Terranova y de otras partes, remando con gran esfuerzo como si fuesen varones, en falta de los marineros que andan por la mar en sus viajes, que las han librado de manifiestos peligros y reconocido sus dueños, alabándolas por ello, que es cosa rara aun en la misma costa de Guipúzcoa. Del valor de semejantes mujeres habló en particular Estrabon (feminis aeque rebur ad bellum ac viris), en cuanto toca a las armas, porque también son inclinadas a ellas, y por muchos rumores que ha habido de guerras no se ha oído jamás que hayan desamparado su patria, sino procurado defenderse. De una llamada Domengina de Igueldo, se dice por cosa notable que el año de 1522 estando apoderados los franceses de la villa de Fuenterrabia, de donde salían algunos a hacer correrías por los lugares comarcanos, llegó un caballero de ellos con su caballo bien armado y acompañado de muchos soldados de a pie, al paraje que llaman Molinao a la orilla del brazo de mar, haciendo el mal que podía, y la Domengina se acercó a él con su chalupa con un tiro de artillería que llaman verso [media culebrina, de 4 a 5 cm de calibre]. Asestó para él y le disparó de tal manera que le derribó y mató. Y sus soldados le ataron con el mismo caballo y le llevaron a enterrar. Y con esto cesaron las correrías por aquellas partes.”   (gehiago…)  »  

Hilabete asko igaro ondoren, uda honetan Altzanet webgunea berriro martxan jartzea lortu dugu.

Ez da prozesu erraza izan, baina aldaketa batzuk egiteko aprobetxatu dugu. Hona hemen esanguratsuenak:

• Domeinu-aldaketa egin dugu, euskal kultur komunitateko kide izatea azpimarratzeko, baina altzatar nortasun-ezaugarriak mantenduz. Web orriaren helbide berria www.altzanet.eus da, baina, aldi batez, aurreko helbidetik web orrian sartu ahal izango da.
• Diseinua ere aldatu egin dugu, baina ahal den neurrian aurreko gunearen antzeko edukien egitura mantentzen saiatu gara.
• Era berean, sare sozialei bultzada handiagoa eman nahi izan diegu.

Azken puntu honi dagokionez, aipatzekoa da uda honetan Altzako emakume-elkarteen (Elkartea Berri, Ostadar eta Uztai Belar) jardueren 17 ordu baino gehiago digitalizatu ditugula, argitaratu ondoren Altzako Tokiko Bilduman katalogatu ditugunak eta Altzanet youtube kanalean ikus daitezkeenak. Elkarte horiek 90eko hamarkadan egindako jardueren 32 bideo daude.

Une honetan, web gunea martxan jarri ondoren, lanean ari gara eduki berriak eskaintzeko eta lehendik daudenak osatzeko.

Felisa Martín Bravo (Donostia, 1898 - Madril, 1979) emakume aitzindaria izan zen Fisika eta Meteorologia arloetan: Espainian Fisikan doktoratu zen lehen emakumea izan zen (1926) eta baita Espainiako Meteorologia Zerbitzuan sartzea lortu zuen lehen emakumea (1933). Lehena ere izan zen Espainiako Meteorologia Elkarteko lehendakaria izaten (1973-74). Horrez gain, 1937 eta 1940 bitartean, Igeldoko zentro meteorologikoko lehen emakume zuzendaria izan zen, zerbitzugintzaren militarizazioa zela eta utzi behar izan zuena. Bere merezimenduak aintzat hartuta, 2017. urtean Udalak erabaki zuen Txomin berrian kale bat hari eskaintzea.

Jose Miguel Aranjuelok, Felisa Martín Bravoren biografian interesa duen meteorologo erretiratuak Altzako Tokiko Bilduman egindako kontsulta baten bitartez jakin dugu Felisa Martín Bravo Altzan erroldatuta egon zela, Mirakruz Gainako Villa Iñaki etxean hain justu. Helbidearen kokaleku zehatza zalantzazkoa zen, Altzan ez baitago izen hori duen etxerik, baina bai Villa Ignacio izenekoa (gaur egun Luis Pradera, 10), eta, udal artxiboan 1937. urteko Altza Hiriko udal errolda kontsultatu ondoren, zalantzak argitu dira.

  (gehiago…)  »  

Elkartea Berri, Ostadar eta Uztai Belar emakume elkarteek aurten ere Emakumeen Astea antolatu dute, XXXIVgarrena! “Geure burua baloratu… barrutik eta kanpotik” izenburupean egitarau mamitsu bat  burutzen ari dira aste honetan: solasaldi bat, erakusketa, bideo-foruma, antzerkiak, eta abesbatza eta dantza taldeen emanaldiak. (Egitarau zehatza hemen).

Esan bezala, bide luzea eta oparoa egin dute emakume elkarteek eta urte guzti horietan burututako hainbat eta hainbat jardueren irudiak bideo formatuan dauzkagu. Material hori prestatzen jarduten dugu eta arian-arian Youtubeko Altzanet kanalera igoko ditugu. Honez gero, hamaika bideo igo ditugu, 1992. eta 1993. urtekoak. Grabazio horien artean askotariko gaiak daude, hala nola Josep Vicent Marques soziologoak eskainitako “Panorama de las relaciones entre hombres y mujeres” hitzalida, edo “Jantzigintza kooperatiba” erakusten duena, edo inauteri garaian gaudela, hementxe bertan ikus dezakezuen 1992ko. urteko Inauterian emakume elkarteek.