«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Jabetza publikoko lurren kudeaketa: “Que en Alça auia mucha tierra concegil”[1]

Landatzeak sustatzeko aginduak ezartzeko zeuden oposizioa eta zailtasun handiak ikusita, botere publikoen ahaleginak kontzeju-jabetzako mendien kudeaketan kontzentratuko dira. Donostiako udal akten bitartez hurbildu ahal izango gara kudeaketa hori Altzan nola hezurmamitu zen ezagutzera.[2]

1575eko ekainaren 8ko aktan jasotako agindua bideratzeko lur egokien bilatzeari ekin zioten, korrejidoreak eta kontzejuko kideek bisitak eginez. Besteen artean, San Marko mendiaren magalean kokatuta dagoen hau ikustatu zuten:

“Yten se bissitó otro término el qual está debajo la cruz de la Sierra de la hermita de la Magdalena hacia la casa de Chipres y entre la dicha casa de Chipres y la casa de Alamulia y la casa de Alanochipi y la borda de la casa de Arzac nombrada Atañoa que es mucho término y muy competente para el dicho plantío“.

  (gehiago…)  »  

(1. irudia)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Basogintzaren sustapena XVI. mendean

Erabaki, agindu eta ordenantzen artean badaude bi historiografiak mugarritzat hartzen dituenak:[1]

• Gipuzkoako Batzar Nagusiek 1548. urtean, lehen aldiz basogabetzearen arazoaz jabetuta, hiribildu bakoitzak urtean 500 haritz edo gaztainondo landatzea aginduko du: “hiziessen plantar quinientos pies de robles y castaños en los exidos comunes…”. Donostiak, beste hiribildu batzuekin batera, ordea, protestatu zuen, ez baitzeukan haren iritziz haritzak non landatu: “no tenia lugar donde poder plantar los dichos robles i castaños“.
• Lau urte beranduago, 1552an, Erregeak txarei[2] buruzko ordenantza berretsiko du: “todas las villas e alcaldias e lugares y personas particulares… ayan de dexar y dexen en los dichos montes xarales asi guiados para carbon de quarenta en quarenta codos vn roble guiado por roble grande y creçido y no le corten ni talen los tales dueños…”. Udalek ordainduko dituzte landaketak hainbanaketen bitartez, landaketa gastoak eta ardura auzokideen artean banatuz, alegia.

  (gehiago…)  »  

“]

(1. irudia)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Europako XVI. mendea itsasoz haraindiko nabigazioaren eta kolonizazioen garaia da. Felipe II.a erregeak (1557-1598), pirateriaren aurka eta Europako beste potentziekin ozeanoak kontrolatzeko zeukan lehian, ontzigintza plan handi bati heldu zion eta itsasontzien kaskoetarako egokiena zen haritz-basoak landatzeko politika sustatu zuen.[1]  Haren aginduek eta bestelako xedapenek Kantauri kostaldeko herri eta portuetan eragin zuzena eduki zuten, baita Altzan ere. Izan ere, Altza, Pasaiako badian kokatuta eta ontziolak gertu edukita [2], baldintza ezin hobeak zituen ontziolak haritz-egurrez hornitzeko.

Oharra: artikuluaren luzera dela eta, lau zatitan argitaratuko da. Orri honen amaieran landuko diren gaien aurkibidea dago.

  (gehiago…)  »  

Patxi Lazcanok Tokiko Bildumarako transkribatu dituen azken dokumentuen artean, 1750ean datatutako bat dago, bereziki interesgarria, lehen aldiz Urumeako Sarrueta portua Herrerarekin eta Pasaiako badiarekin esplizituki lotzen duen froga dokumentala eskaintzen digulako:

“Digo que mis partes como mayorales de los boyerizos, condujeron todos los materiales de madera y tabla desde el Puerto de Sarroeta a la Errera que es en la Playa y Canal del Pasaje ” [1]

  (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Santa Barbara auzunea garbitu eta txukuntzeko antolatu zen auzolanak oroitzapen berezia utzi zuen Gazte-Lekuko gazteengan.

70eko hamarkadaren hasieran, Santa Barbara auzunea, Erroteta auzunea bezala, oraindik urbanizatu gabe zegoen eraiki zenetik, ia 20 urte lehenago. José Ignacio Goñik gogoratzen du Santa Barbarako kaleak oso gaizki zeudela, zuloz beteta, lokatzak ia dena hartzen zuen, sastraka asko zegoen, usain desatseginak sortzen zituen ur geldia eta auzoko sarreran zulo handi bat.   (gehiago…)  »  

Itsasontziak eraikitzeko industria garrantzitsua izan zen XVI. eta XIX. mende bitartean Pasaiako badiaren inguruko herrietan, Errenterian, Lezon, Pasaian eta, neurri apalago batean, Altzan, batez ere materialen hornikuntzarekin lotutako jardueretan, baina baita itsasontzien eraikuntzan ere, Herrerako ontziralekuaren inguruan eta Buenavistako Berratxokoan atondu ziren ontzioletan. [1]

“Costa de Alza”, 1802 (1. ir.)   (gehiago…)  »  

"Fuerte de Alza" (1838)

Artxiboetan katalogatutako planoak eta mapak oso lagungarriak dira gertaera historikoak garatzen diren espazioak hobeto ezagutzeko. Krokis soil bat zein maparik landuena eta ederrena oso lagungarriak izan daitezke biltzen duten informazio baliotsuagatik. Egungo garapen teknologikoari esker, dokumentu horiek gordetzen diren artxiboek erraztu egiten dute ikertzaileei eta jakin-minez daudenei funts horietarako sarbidea ematea.

Defentsaren Liburutegi Birtualean (Biblioteca Virtual de la Defensa) esaten ari garen horren adibide bat da. Bertan, Defentsa Ministerioaren dokumentu-zerbitzuetan gordetako kartografia historikoaren bilduma bikaina eskaintzen da, eta webgunearen bidez oso kalitate onarekin eskura daiteke.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

XVI. mendearen lehen erdian, Gipuzkoa zeharkatzen zuten bidaiariek eta merkantziek bidesaria ordaindu behar izaten zuten probintziako ibai nagusiak txalupan zeharkatu ahal izateko, Deban, Zumaian, Orion eta Ergobian (Astigarraga), baita Pasaiako badian ere. Gipuzkoako Batzarrek 1551ko apirilean bilduak ulertu zuten “pasaje“/pasagune horietan egiten zen kobrantzan arbitrariotasun handia zegoela eta batelariek abusuak egiten zituztela; eta aranzel bat, tarifa ofizial bat ezarriz esku hartzea erabaki zuten.

Aranzel hori Herrerako ontziralekua eta Bizkaia auzoko ontziralekua lotzen zituen ibilbidean aplikatu zen lehen aldiz, hau da, Donostia eta Hondarribia hiribilduak lotzen zituen ibilbidean. Batzarrek onartutako agindu horren berri emateko eta hura baliarazteko, Herrerako ontziralekuan pilare bat bere kapitelarekin jartzea agindu zuten, bertan aranzela jasotzen zuen pergaminoa jartzeko. Ondoren, ezaugarri eta prezio bereko beste pilare bat eraikiko da badiaren beste aldean, Bizkaian, garai hartan Lezoko mugapean.   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

60ko hamarkadaren amaieran, egoitza aldatzearekin eta Gazte-Leku martxan jartzearekin batera, mendiarekin lotutako jarduerak izan ziren elkartearen ezaugarri nagusiak. Horretan ere paper garrantzitsua izan zuen Roberto Mendiguren jesuitak ildo horretan egin zuen lanak.

Inguruko mendietara irteerak ez ezik (San Markos, Txoritokieta, Landarbasoko leizeak…), autobusak antolatzen hasi ziren Altzatik urrunago zeuden mendietara (Urbia, Gorbeia, Ernio, Txindoki, Uzturre…).   (gehiago…)  »  

"Bolariak", Steel 1660 (1)

Iñigo Landa, Patxi Lazcano

Bola-jokoarekin lotutako lehen erregistroa Altzan 1694. urtekoa da, eta boloak jartzeko landutako harrizko lauza bat Julimasene baserrira [2] eramatearekin lotuta dago.

Bola-jokoa unibertsala da, eta antzinatik jokatu izan da, askotariko aldaerekin. Gipuzkoan, lehen albisteak Erdi Arokoak dira eta gutxi dira, eta oraintsuago sagardotegiekin lotura estua duen kirol herrikoia izan da. [3] Gaur egun praktika oso murritza izan bada ere, oraindik ere presente dago gure artean, batez ere Herreran, non duela urte pare bat bolatoki berri bat eraiki den Arrobitxulo parkean eta partidak antolatzen jarraitzen den.   (gehiago…)  »