«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Sergio Balchada Outeiral

Actividade febril no local do Sindicato de la Industria Pesquera de Cariño, vencellado á CNT. Xa pasan tres días dende que o golpe de estado contra a República ten acontecido. Fóra agardan catro camións cara os que desfilan unha grea de milicianos escasamente armados. Os camións parten con douscentos esquerdistas capitaneados polo dirixente cenetista José Suarez. Van camiño de Santa Marta de Ortigueira (Velasco, 2006).

Unha vez na vila reúnense có tenente da Garda Civil Máximo Lobo, comandante do posto local. Queren saber de que lado está o militar e cales son as súas intencións para atallar as posibles accións dos dereitistas da bisbarra. Segundo se desprende dos acontecementos o tenente debeu persuadir aos sindicalistas da súa lealdade ao goberno establecido. Quizais fose certo e foi a deriva dos sucesos en Ferrol e A Coruña convenceron a Lobo de virar as lealdades.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa

Santu Guztien egun honetaz baliatuko gara Altzako hilerrian lurperaturik dagoen euskal idazle baten hilobia bisitatzeko, Jose de Arteche Aramburu (Azpeitia, 1906 - Donostia, 1971), eta, bidenabar, bere bizitzaren hainbat pasarte eta lanak berreskuratu. Idazle autodidakta, pertsona eta pentsalari gisa oso estimatua izan zen bera ezagutu zuten intelektualen artean. Ikuspegi erlijioso sakona zuen eta bere burua liberaltzat ikusten zuen.

Besteak beste, Arantzazuko proiektuaren bultzatzaile nagusietako bat izan zen eta Jorge Oteizaren oso adiskide. Miguel Pelay Orozkok kontatzen duenez, elkartzen zirenean bere burua behin eta birritan liberal gisa azaltzen zuen eta bere bi aitonez hitz egiten zien, liberala bata eta karlista bestea. Berak aitona liberalaren esanak goraipatzen zituen solasaldi eta eztabaidetan, baina, behin batean, Arantzazun, 1969. urtean, elkarrekin bazkaltzen ari zirela, Oteizak esan omen zion: “-Pero tú no terminarás de conocerte a ti mismo. Estás dando la matraca con tu abuelo liberal. Y, ¿dónde dejas el abuelo carlista? ¿No ves que lo bueno que hay en ti procede de tu abuelo carlista, de ese que estás olvidando siempre? Fíjate lo que te digo, Joshé: ningún abuelo liberal sirve para nada. Los que nos sirven a los vascos de hoy son nuestros abuelos carlistas.”   (gehiago…)  »  

Datorren urriaren 27an, larunbata, Deba ezagutzera joango gara gure adiskide, bazkide eta Aranzadiko kidea den Javi Castroren eskutik.

Egitasmoa hauxe da:

• Itziar: Parrokia eliza eta bere historiaren zertzelada batzuk.
• Lastur auzoa: Bailararen bisita, Ugarteberri kobazuloa eta Arbizkoako errekaren antzinako ibilgua. Erroten eta burdinolen hainbat aztarnen bisita. Ur hornikuntzarako antzinako ubidearen zatitxo batean zehar ibiliko gara. Arbil kobazuloa. Muga toponimikoak.
• Sasiola aldea: Urozagako iturria eta zubia.
• Debako hirigunearen bisita. Pasealdi bat Erdi Aroko kaleetan zehar.

  (gehiago…)  »  

Manuel Solórzano Sánchez es un enfermero que dedica su tiempo libre a investigar en la historia de la enfermería, contando en su haber con una larga lista de publicaciones en las que ofrece abundantes datos y documentación, entre los que se encuentran algunas referencias con información que interesa a la historia de la sanidad en Altza. Una de sus investigaciones, en concreto, la podemos leer en el artículo que el pasado mes de abril publicó en el blog “Enfermería avanza” dedicado al “Sanatorio San Ignacio de Alza 1898. Perteneciente a la Cruz Roja de Guipúzcoa“, y al que nos vamos a referir a continuación.

El sanatorio inicia su andadura el 15 de septiembre de 1898. Al día siguiente, el diario La Unión Vascongada daba la noticia con estas palabras: “A las cinco de la tarde ayer se verificó la inauguración del sanatorio, establecido en el alto de Miracruz, en la casa propiedad de don Nicolás Gabaraín, quien lo ha arrendado a la asociación Cruz Roja, por la cantidad de 2.000 pesetas, por el término de 20 meses.” Su trayectoria, sin embargo, será más breve que la previsión hecha en el contrato, pues al cabo de cuatro meses, el 2 de enero de 1899, cerraba sus puertas y los pacientes eran trasladados al Hospital Civil de Manteo.   (gehiago…)  »  

1850

Txingurri Herrerako erreka nagusiaren izena da; gaur egun ia bere ibilgu osoan estalirik dago. Bi kilometro eta erdiko luzera dauka eta bere baitan 330 ha-ko lur azaleko ura biltzen du, punturik altuenak Altzagaina (93 m), Ametzagaina (118 m), Lizardi (69m ) eta Mirakruz Gaina (50 m) direlarik. Larratxo-erreka, Buztintxulo-erreka eta Siustegi-erreka ditu adarrik nagusiak.

Errekaren gaur egungo izena, gainontzeko erreka-adarrenak bezalaxe, errekaren ondoan dagoen baserriaren izenetik dator: Txingurri edo Txingurriyane. Izen hau, bestalde, herrikoia da eta azken mendean gutxienez XVI. mendetik dokumentatuta dagoen Errotazar etxe eta errota izendatzeko erabili den izengoitia da.

Erreka, azken ehun eta berrogeita hamar urteetan garatutako industrializazioaren ondorioz, ia bere osotasunean bideratuta edota lurperatuta geratu da.  Bakarrik bi zatitan ikus ahal izango dugu ura mugimenduan, bata Teran lantegiaren ondoan, jabetza pribatuko 80 metroko zati txiki batean, eta bestea Larratxo errekaren goialdean, gaur egungo parkearen barruan. Erreka estalirik, ez ikustearekin batera ahaztea dator eta hauxe da, hain zuzen ere, egingo dugun paseotxoaren asmoa, hau da, Txingurri estalgabetu eta, bere inguruan bizi zirenen lekukotzaren bitartez, zegoen bizitza hura argitara ekarri. Ibilbidean zehar, iragana gogoratzeaz gain, egungo eta etorkizuneko  bizimoduan urak duen garrantzia ere nabarmendu nahi dugu, harekiko arduratsu eta eginbidetsu joka dezagun.

  (gehiago…)  »  

Larunbat honetan Altzabasoa bisitatuko dugu. Gordetzen dituen edertasun naturalaz gozatzeaz gain, mugarriz mugarri mendialde altzatar hau inguratzen duen ertzetatik ibiliko gara. Mugarri horiek, altzatarrentzat Altzabasoa suposatu duen ondare ekonomikoaren zein historikoaren lekukoak dira. 1939. urtean egindako Altzako Udal Ondarearen Inbentarioan, anexioaren aurretik egindako azkena, Altzabasoa, -edo “Monte Oberán”,  dokumentuan agertzen den bezala-, Altzako Udalak zuen ondarerik baliotsuena zen: 122 hektarea mendi, 180.000 pezetetan balioztatuta (Udal ondarea denera 1.298.184,86 pezetetan balioztatuta zegoen). (1) Mendiaren balio eta garrantzia basoaren ustiaketari estuki lotuak zeuden, udal kutxara horrek ekartzen zuen diruagatik. Aurreko mendeetan diru hori auzokide eta bizilagun eskubidedunen artean zuzenean banatzen zen. Horri buruzko dokumentazioa ugaria da eta honez gero Juan Carlos Morak (2) eta Angel Calvok (3) aztertu dute.   (gehiago…)  »  

Arg.: Francisco Armendáriz

Oñatiko Protokoloen Artxiboan gordetako dokumentu batek gure arreta biziki erakarri du. Dokumentua 1650. urtekoa da eta Mercader oinetxearen berreraikuntzaren xehetasunak eskaintzen ditu, baita plano bat ere.

Mercader oinetxea, -gaur egun Merkear aldaera moztuarekin ere ezaguna-, Lau Haizeta aldean zegoen, gaur egungo Larratxoko parkearen goiko sarreraren aurrean. Tamaina handiko zuhaitz multzo bat, desagertutako baserriari bere garaian itzala eta babesa eman ziotenak, baserriaren jatorrizko kokapenaren lekukoak dira.(1)

Etxearen izena Altzaren historiari lotua dago altzatar komunitatearen hasiera-hasieratik, baina Arzak, Aduriz, Berra eta antzeko beste etxeak bezain nabarmena izatera heldu gabe. Abizenak bide laburra egin zuen zeren XVI. mende hasieran, arazo ekonomikoak izan zirela medio, jabetzak saldu behar izan zituzten eta horrela abizena eta oinetxearen arteko lotura hautsi egin ziren.(2)   (gehiago…)  »  

Sergio Balchada Outerial

Á altura de 1932 Altza contaba con 4.050 habitantes (Anuario, 1932). Entre éstes hai que suliñar a presenza dun importante colectivo de galegos emigrados á antedita vila na procura dun porvir mellor ao que podían aspirar na súa terra.

A importante emigración galega que comeza a espallarse polas vilas costeiras gipuzkoarras debe a súa razón de ser ao nacemento en 1926 na vila aledaña de Pasaia da PYSBE (Pesquerías y Secaderos de Bacalao de España). Trátase principalmente de mariñeiros atraídos pola propia empresa para cobrer as prazas vacantes nos bacaladeiros, prazas que os pescadores locais non conseguen copar polo que é preciso acoller man de obra foránea traballadora e especializada nas artes da captura do bacallau. As rías galegas resultan ser un excelente caladoiro. (Orejas, 1995)   (gehiago…)  »  

Arg.: Miren Mendarte Casares

Orain dela sei hilabete “Ricardo Martín, argazkilari eta ikuslea” erakusketa bisitatzeko aukera izan genuen Kursaaleko Kubo aretoan. Kutxa Fototekaren funtsarekin osatutako argazki sorta ederra bildu zuten, askotariko gaiekin: Donostiako Belle Époque, gertaerak, kirola, Marokoko gerra… Eta argazki horien artean batek atentzioa deitu zigun oso gertukoa zelako eta aspalditik  jakin-mina kilikatu zigulako. Argazkiaren fitxan honela zioen: “Irteera zeremoniotsua Alarderuntz, 1924″, eta irudian gizon armatu talde bat ikus zitekeen, ilaretan Altzako udaletxetik ateratzen, atzealdean Casanao baserriaren fatxada nagusia ikusten delarik.   (gehiago…)  »  

En el paseo que hicimos el sábado día 20 por Bidebieta coincidimos con Ion Urrestarazu, joven de Bidebieta amante y buen conocedor de nuestra Historia contemporánea y la heráldica, pero ante todo, -así se autodefine-, “un donostiarra curioso de su ciudad, entretenido en observar, desde sus ojos de peatón, todo el entorno que le rodea.”

En sus blogs Donostiando, Pasaiando, y Miradas de un peatón podemos leer los temas que han despertado su curiosidad y han merecido su observación. A continuación tenéis un índice que nos ha preparado con los enlaces a los artículos relacionados con los lugares y temas que tratamos aquí.   (gehiago…)  »