Iñigo Landa Ijurko
Simancaseko Artxiboan 1598ko dokumentu interesgarri bat gordetzen dute, Ubako ermitako Ama Birjinaren izena duen ontzi bati buruzkoa: “Nuestra Señora de Hua” naoa. Dokumentuak Albaolak duela gutxi Ondartxon eraiki eta uretaratu duen San Juan ontziaren erreplikaren antzeko neurriekin egin den ikuskapen ofiziala eta tonaje-ziurtagiria jasotzen du.[1] (gehiago…) »
Arnaobidao (San Telmo Museoa, 1935)
Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste
Indiako Artxibo Orokorrean jarraian komentatzea merezi duen dokumentu hau aurkitu dugu: 1537ko Errege Zedula bat, non Domingo de Arnao Bidaori -Donostiako bizilagun eta Arnaobidao oinetxe altzatarraren jauna izandakoa- Ameriketara hiru esklabo beltzekin batera joateko baimena ematen zion, Koroak bere kolonietara bidaiatzeko garatu zuen lizentzia sistemaren adibide tipikoa.
1492an kontinente berri bat aurkitu ondoren, Espainiako monarkiak sistema administratibo bat ezarri zuen Indietara emigratzeko eta kolonizazioan parte hartzeko. Baldintza legal eta administratibo zorrotzak ezarri zituen: odol garbitasuna frogatu behar zen, deskribapen fisikoa eman faltsutzeak ekiditeko, bere familiarekin bidaiatu behar zen edo, bestela, baimen berezia lortu, eta izapideak Sevillako Kontratazio Etxearen bidez egin behar ziren. Arauak zorrotzak izan arren, legez kanpoko emigrazioa zerbait arrunta izan zen. (gehiago…) »
Igande goizean, Tomasenen giro polit batean 40 lagun bildu ginen Nexgraff artistak Harri Berri haur eskolaren sarreran margotu duen horma-irudiaren aurkezpenean. Hasieran Bizarrain euskara elkarteko Butxek hitza hartu zuen ekimenaren nondik norakoa azaltzeko. Segidan, Nextorrek atzean dagoen sorkuntza-prozesua nolakoa izan zen eta nola gauzatu zen partekatu zuen: hasierako zirriborroetatik hasita, kolore-aukeretatik, Altzaren historiaren sei aro nagusiak nola islatu zituen azalduz. Gauzatze lanean Aitor eta Santiren laguntza izan du, aurkezpenean bertan egon zirenak. Bere azalpenak argitasun berezia eman zion lana ulertzeko, eta han bildutakook artista baten sortze-prozesuaren lekuko izateko aukera izan genuen. (gehiago…) »
La Constancia, 1915-07-01
“Ayer tuvo lugar el hermoso acto de inaugurarse la nueva iglesia parroquial de la villa de Alza, dándose la feliz coincidencia de que fuese en el mismo día en que, un año ha, se puso la primera piedra. En el término justo de un año, han visto los honrados habitantes de Alza, construirse su hermosa iglesia, clara, elegante y espaciosa, siendo dirigidas las obras pro el distinguido arquitecto señor Gurruchaga. Buena necesidad tenían de ello, pues el antiguo templo pequeño y mal acondicionado, no servía ya para el objeto. (gehiago…) »
Patxi Lazcanok Tokiko Bildumarako transkribatu dituen azken dokumentuen artean, 1750ean datatutako bat dago, bereziki interesgarria, lehen aldiz Urumeako Sarrueta portua Herrerarekin eta Pasaiako badiarekin esplizituki lotzen duen froga dokumentala eskaintzen digulako:
“Digo que mis partes como mayorales de los boyerizos, condujeron todos los materiales de madera y tabla desde el Puerto de Sarroeta a la Errera que es en la Playa y Canal del Pasaje ” [1]
Maiatzaren 6an Altzako Historia Mintegiak ibilaldi historikoa egin zuen Ametzagaina inguruan Altzako Institutuko DBHko 1. mailako 80 ikasleen parte hartzearekin. Ikasleak bi taldetan banatu ziren, ibilaldia erosoagoa egiteko. Talde bakoitzean historiadore bat zegoen azalpenak egiteko, konkretuki Itziar Arbide eta Mikel Ubillos, biok Altzako Institutuko irakasle ohiak. (gehiago…) »
Sarrueta, 1852
Toponimia, lekuak izendatzeko erabiltzen dugun izen-multzoa, gure tokiko historiaren kultura-ondarerik baliotsuenetakoa da. 1806ko dokumentu notarial batean, “D. Sebastián Gregorio eta Dª Rosalía de Garay eta Juan Antonio de Eguilor arteko judizioz kanpoko banaketa” izenekoan, Sarruetako mikrotoponimiaren benetako altxorra aurkitzen dugu.
Toponimoek paisaiaz, garatzen ziren jarduerez eta nabarmentzen ziren elementu naturalez hitz egiten digute. Ondare linguistikoaz eta euskararen eta gaztelaniaren arteko bizikidetzaz ere hitz egiten digu, baita beste substratu linguistiko esanguratsuez ere, gaskoia kasu.
1806ko dokumentuak Sarruetan kokatzen gaitu, Angelubea baserriaren inguruan, Altzako Herrian. Anguelubea ondasunen banaketa honen erdigunea da, eta bere inguruan lursail ugari daude, bakoitza bere izenarekin. (gehiago…) »
Joan den otsailaren 22an, “Altza 1931-1936: Ilusio galduen kronika” dokumentalaren jendaurreko aurkezpena egin genuen, bertaratutako jende askorekin eta giro ezin hobean. Dokumentala Altzako azken udalbatza hautetsiari aitortza egiteko egitasmoaren barruan taxutu da, hari eskaini zitzaion 2021eko irailaren 11n egindako ekitaldiarekin batera.
Ekitaldiaz eta dokumentalaz gain, Barrutiak Aranzadi Zientzia Elkarteari eskatu zion Gerra Zibilean eta lehen frankismoan Altzan gertatutako giza eskubideen urraketak ikertzeko eta ezagutarazteko. (gehiago…) »
Tomasenen, otsailaren 6tik apirilaren 3ra arte “Aldaketen garaiak (70eko eta 80ko hamarkadak)” erakusketa ikusteko aukera dago. Izenburu horrekin Altzako Tokiko Bilduman dauden dokumentuen lagin txiki bat jaso dugu. Argazkiak, aldizkariak, egutegiak, eranskailuak, bideoak…, horietako asko berriki katalogatuak, 70eko eta 80ko hamarkadetan izandako aldaketen berri ematen digutenak. Erakusketa arratsalde batez ikusi ahal izan genuen abenduan, www.altza.info webgunearen aurkezpenaren harira, eta orain denbora tarte luzeago batean ikusgai egongo da Tomaseneko sarreran. (gehiago…) »
Antxon Alfaro
1966 urtean, Altzako ekialdean biztanle-kopurua handitzen ari zenez, behin-behineko anbulatorioa ireki zen Erroteta auzoko etxabe batean.
Hasieratik lokal horrek ez zituen osasun-zentro izateko baldintza onenak betetzen. Urteak igaro ahala, hondatu egin zen. 1981ean, SIADECOk txosten bat egin zuen Donostiako Udalarentzat Altzako udal-barruti zaharraren osasun beharrei buruz, eta honako hau adierazten zuen: “el estado actual de las instalaciones es de deterioro y miseria. (… ) Tras 14 años de uso, su aspecto es lamentable y hacen dudar a cualquiera sobre sus condiciones higiénicas.” [1] (gehiago…) »
Altzako Historia Mintegia