Félix Iranzo Expósitoren biografia
Remedios Peris/Félix Iranzo (1966)
Manolo Iranzo Peris - AHM
Altzako kale-izendegian ia ezin da aurkitu beren dedikazio profesionalagatik edo proiekzio publikoagatik adierazi diren altzatarren izenik. Kasu gutxi horietako bat Felix Iranzorena da, 1998tik Santa Barbara auzoko pasealeku bati izena ematen diona. Gure artean, Félix Iranzo ezaguna da bere argazki ugariengatik. Argazki horietan, Altzako 60ko eta 70eko hamarkadetako jendea, giroa eta eraikinak erreproduzitzen ditu. Gaur egun bere lana Altzako Tokiko Bilduman ikus daitezke.
Baina, batez ere, Altzan eta Euskal Herrian erretiratuen eta pentsiodunen elkarteetan egindako lanagatik nabarmendu zen, eta horregatik eman zioten izena pasealekuari. Duela lau urte, Estibausen artikulu bat argitaratu genuen, erretirodun izateari buruz hitz egiteko. Bertan, aipamen bibliografiko labur bat egiten genuen. Orain bere biografia pertsonala eta familiarra osatu nahi dugu, eta horretarako bere seme Manoloren laguntza izan dugu.
Felix Requenan (Valentzia) jaio zen 1912ko martxoaren 10ean. Gurasoak Santiago Iranzo García eta Maximina Expósito García zituen. Bikoteak bost seme-alaba izan zituen, neska bat eta lau mutil, eta Félix izan zen bost anaietatik hirugarrena.
Gaztaroko lehen urteetan Requenako farmazia batean hasi zen lanean. 18 edo 19 urte zituela, familia Valentzia hiriburura joan zen bizitzera. Garai hartan, Errepublika lehen urratsak ematen ari zen. Politika-arloan, familia-bizitza CNTren inguruan mugitzen zen, baina ez dago daturik Felix afiliatuta egon ote zen jakiteko.
Felix oso gazte aktiboa zen, urduria eta sormen handikoa. Profesionalki, irrati-aparatuak muntatzen eta konpontzen aritzen zen. Denbora librean, koadroak margotzea gustatzen zitzaion, eta zaletasun horrek bizitza osoan iraun zuen. Garai hartan, margolan bat margotu zuen eliza baterako, gero erre egingo zutena. Lan horiek, familia osoarekin batera egiten zituen landa-lanekin uztartzen zituen.
Gerra Zibilaren erdian, 1937ko ekainaren 6an, Remedios Peris Asensirekin ezkondu zen arlo zibilean. 1938an jaio zen lehen semea, eta Amor izena jarri zioten. Gerra Zibila amaitzean, Amor izena Felixengatik aldatu behar izan zioten, aitaren izen bera.
Gerra Zibilean parte hartu zuen errepublikar armadako osasun-teniente gisa, anbulantzia bat gidatuz. Teruelgo frontean destinatuta zegoela, Remedios bere emazteari Barracas inguruko (Castelló) kanpadenda batean egin zioten apendizitis-ebakuntzan esku hartu zuen.
1939an, Gerra Zibilaren azken egunetan Valentzia erori ondoren, bere anaia Sebastian, errepublikar armadako kapitaina, eta bere aita atxilotu zituzten. Felixek ihes egitea lortu zuen eta ez zuten atxilotu. Aita gaixotasun batek jota hil zen kartzelan. Sebastian, denbora luzez preso egon ondoren, espetxetik atera zen, bere emazteak, Mariak, erregimen berriko kideekin zituen harremanei esker.
Felix, Gerra Zibila amaitu ondoren, zurezko jostailu-fabrika bat irekitzen saiatu zen. Zurezko zalditxo baten patentea zuen, baina patentea eta fabrikaziorako prestatuta zeukan lokala kendu zizkioten. Proiektu hau aurrera eraman ezin zuenez, bizargin gisa hasi zen lanean anaiarekin batera.
Gerra osteko urte haietan, Valentziako giro soziala itogarria zen gerra galdu zuten askorentzat. Felix haietako bat zen. 1945ean, anaia txikienarekin, Jesusekin, iparraldera joatea eta Frantziako muga legez kanpo zeharkatzea erabaki zuen. Valentzian, Remedios, emaztea, Felix (Amor) eta Isabel seme-alabak, azken hau 1941ean jaioa, geratu ziren. Haiekin geratu ziren ama Maximina eta beste hiru anaiak ere. Frantziarako bidaia horretan, Donostiara iritsi ziren. Hemen zeuden lan-aukerak ikusita, geratzea eta fortuna probatzea erabaki zuten.
Felix Pasaian hasi zen bizargin lanetan, eta han apopilo bizi zen. Hilabete batzuk geroago, Luzuriagako lantegian hasi zen lanean. Txipres baserrian etxebizitza bat aurkitu eta familia berriz elkartzea erabaki zuen. 1947an emaztea etorri zen hiru seme-alabekin, Felix, Isabel eta Jose Luis, jaio berria. Familia baserriaren goiko solairuan kokatu zen. Alboko eskailera batetik sartzen ziren bertara.
José Luis Antoñana / Félix Iranzo (1949)
Felix eta Isabel txikiak Pasai Antxoko eskolara joaten ziren, eta txikiena, Jose Luis, etxean geratzen zen. Remedios bakailaoa lantzen hasi zen, PYSBEn. Egunero joan-etorri bidea oinez egiten zuen. Kontatu ohi zuen lanetik itzultzean ikatz zaku bat hartzen zuela Pasaian, eta hura buruan zuela eta arrain fardela oinez igotzen zela Txipres baserriraino. Felixek, bere aldetik, Luzuriagan 14 ordu lan egiteaz gain, Antoñanaren ile-apaindegira joaten zen orduak sartzera. Ile-apaindegia Pasai Antxoko erdigunean zegoen, elizaren parean.
Egoera ekonomikoak hobera egin zuenean Pasai Antxora joan ziren. Gela batean egiten zuten lo bostek. Etxea guardia zibil batena zen, portuko karabineroa. Remediosek malko artean kontatu ohi zuen nola guardia zibil honek txokolatea edo estraperlozko beste produktu batzuk ekartzen zituen, eta zeuzkan bi seme-alabei ematen zizkien, bere seme-alabei ezer emateko gai izan ez zen bitartean. Hauek behar aurpegitxo batekin begiratzen zioten.
43 urterekin, Remedios berriro haurdun geratu zen. Orduan, familiak Molinaora bizitzera joatea erabaki zuen, Arriberritik Molinao bidean behera eskuinetara dagoen lehen etxera. Etxe honetan jaio ziren Vicente eta Manolo 1955ean.
Santa Barbara auzunea eraikitzen hasi zen. Lehenengo eraikina A blokea zen, eta beheko solairuko 7. etxebizitza erosi zuten bertan. 1956. urtean, blokea oraindik obretan zegoenean, etxe berrira joan ziren bizitzera.
Santa Barbara auzunea
Urte batzuk geroago, Felixek Luzuriagan lanean jarraitzen zuen arren, Santa Barbarako C blokean “Señoras y caballeros” ileapaindegi bat jarri zuten. Alaba, Isabel, Donostian ile-apainketa ikasi zuena, emakumeez arduratzen zen, eta Felix, bere seme José Luisekin batera (”Pelucas”), gizonena. Ileapaindegia “Confecciones Conchi”-ren ondoan zegoen, Lucianoren lokalean. Zapatak konpontzen zituen mutu bat, ikazkina, Sabinoren harategia izkinan eta Sabinoren arrebaren estankoa ere bazeuden.
Telebista etxeetan sartzen hasi zen urteak ziren. Santa Barbaran izan zen lehenetariko bat Felixek erosi zuen. Txanponekin funtzionatzen zuen telebista bat zen. Kutxa beltz bat zeukan, non txanponak sartu eta telebista martxan jartzen zen. Hilero Tadeo, Donostiako Mirakruz kaleko Galerías Central dendakoa, etortzen zen kutxatik dirua jasotzera eta koaderno batean apuntatzen zuen, ordaindu beharreko hilekotik deskontatuz. A blokearen atzeko horman gazteak telebista ikusteko jartzen ziren. Zaharrenak ere bai, batez ere zezenak zeudenean. Baina telebista hondatzen zenean denak Santa Barbara tabernara joaten ziren. Han haurrak txupatxus bat erosi eta Locomotoro ikusten zuten.
Felix argazkigintzan ere aritu zen. Argazkilari profesional gisa hainbat titulu lortu zituen. Santa Barbararen etxeko gela batean argazki estudio bat muntatu zuen. Ateratzen zituen argazkiak margolan handi batean erakusten zituen etxebizitzan, eta beste bat ere zintzilikatzen zuen horman, Velascoren Errotetako dendaren ondoan. Mota guztietako argazkiak ateratzen zituen: jaiak, ezkontzak, jai-ekitaldiak, etab.; baina batez ere moto-kros lasterketetako argazkiak egitea gustatzen zitzaion, kirol horren zale amorratua baitzen.
Gipuzkoako Argazkilari Elkarteko kidea zen eta elkarteko lehiaketetan parte hartzen zuen. Hainbat argazki lehiaketa irabazi zituen. Garrantzitsuenetako bat Mendizabalen jauziko argazkiarekin irabazi zuena izan zen, Bizkaiko moto-kros lasterketa batean. Juan Aygües argazkilariaren lagun mina zen; Mirakruz kalean zeukan estudioa, eta bera bezala valentziarra ere bazen. Maturana edo Herrerako Zarranzekin ere harreman handia izan zuen. Horietaz guztiez laguntza handia jaso zuen. Erretiroa hartu arte, bere kamerarekin altzatarren eta ingurukoen bizitza islatzen jarraitu zuen.
Felixen jarduera horrekin lotutako pasadizo bat igande goiz batean gertatu zen. Alonso, Errotetako Serranito elkartearen ondoan zegoen argazkilaria, bere etxera joan zitzaion auzoan egiten zituen argazki erreportajeengatik arreta deitzera. Felixek estudiora joan zen, argazkilari profesional gisa zuen dokumentazioa erakutsi zion, baita irabazitako lehiaketetako argazkiak ere. Alonsok etorri zen tokitik joan behar izan zuen, eta edozer behar izanez gero non zegoen bazekiela esan zion.
Beti egon zen oso inplikatuta Santa Barbara eta Erroteta inguruko elkarteen munduan. Hasieran Errotetako familia-buruen elkartean, eta gero Altzako auzo elkartean. Bere lorpen garrantzitsuenetako bat Santa Barbarako urbanizazioa izan zen.
Felixek beti esaten zuen ez zuela erretirorik hartu nahi eta zahar-egoitzan amaitu ezer egin gabe heriotza iritsi arte. Harreman handia zuen Antonio Varonarekin, eta jubilatuek harremanak izateko leku bat izan zezaten zerbait egitea pentsatu zuten. Jubilatuen elkarte herrikoi bat martxan jartzeko lanean hasi ziren, eta “Aitonak” izena jarri zioten.
Club Aitonak, Santa Barbaran (1976)
Santa Barbarako “Aitonak” elkarteko lehendakari izendatu zuten, eta, ondoren, Jubilatuen eta Pentsiodunen Gipuzkoako Elkartea sortu zuten. Aizarnaren babes handia izan zuten, Aldundiko lehendakaria baitzen. Egun batean, Aizarnak esan zion Manolori, Felixen semeari, “zure aitari ezin zaiola ezetz esan, ematen dizkigula dirudien gauzak eskatzen dizkigulako”. Euskal Herriko Jubilatuen eta Pentsiodunen Lurralde Federazioaren sortzaileetako bat ere izan zen. Adinekoentzako bizitza duinaren alde egindako lana eskertzeko, Gipuzkoako Elkarteko Ohorezko Lehendakari izendatu zuten. Matia Fundazioa martxan jartzeko egin zuen lana ere aipatu behar da, horretarako Carlos Garaikoetxea eta Ramon Jaureguiren laguntza izan zuelarik, besteak beste.
“Trece años de lucha contra la marginación 1976-1989 (1976-1989)” izeneko liburua idatzi zuen, Jubilatuen eta Pentsiodunen Gipuzkoako Elkarteak argitaratua. Bertan, frankismoaren azken urteetan auzo eta herrietako auzo-elkarteen barruan sortu ziren adinekoen lehen etxeen sorreraren berri ematen zuen, baita Jubilatuen eta Pentsiodunen Gipuzkoako Elkartearen sorreraren berri ere.
Gipuzkoako Jubilatu eta Pentsiodunen Elkartea (1982)
Bere bizitzaren azken urteetan, gaixotasunak bultzatuta, 1990ean Gipuzkoako Ostomizatuen Elkartea sortu zuen. Donostian hil zen, 1991ko martxoaren 7an.
1998an, Elkartasuna Auzo Elkarteak proposatuta, Donostiako Udalak Santa Barbara auzoko pasealeku bati eskaini zion izena.
