Centaurotik Gazte-Lekura: jesuitak (2)
Santa Barbara 60. hamarkadan
Antxon Alfaro
60ko hamarkadaren hasieran, Donostiako Garibai kaleko jesuiten egoitzan bizi zen Aita Ignacio Larrañagak lan “humano-espirituala” [1] hasi zuen Santa Barbara eta Erroteta auzune berrietako familiekin. Berarekin Mariako Kongregazioetako donostiar gazte talde batek kolaboratzen zuen, horien artean Lola Valverde, Matxun Lilly, María Unceta o Juan José Lizuain “Juantxi”.
Aita Larrañaga familiekiko alderdi espiritualenez arduratzen zen bitartean, gazte talde horrek auzoko neska-mutilei zuzendutako aisialdiko jarduerak egiten zituen. Ostegun arratsaldeetan, eskolarik ez zegoenez, Altzako Alkateordetzara eramaten zituzten, eta bertan pintatu, marrazkiak egin, jolastu edota eskulanak egiten zituzten.
Hiriko erdigunean bizi ziren gazte donostiar haientzat, errealitate marjinal hartara hurbiltzea, non inarrizko ekipamendurik ez zeuden, etxebizitza berean familia desberdinak bizi ziren, kaleak lokatzez beteta zeuden … “izugarrizko gauza” izan zen. Lola Valverdek adierazi duenez, “ikusten genuena larritzeko modukoa zen”. Ezarri zen lehen helburuetako bat eskola-haurtzaindegi moduko bat irekitzea izan zen, ama asko lanera joan ahal izateko seme-alabak bilduta zeuden bitartean. Horixe zen Santa Barbarako D blokeko behealde batean zegoen “escuela de los cagones”, kakatien eskola, alegia. Erlijioso sekular bat arduratzen zen hartaz. Lorenzo Bereciartua gotzainak inauguratu zuen.
Santa Barbarako haurtzaindegiko haur taldea
1963ko Pazko igandean, Ramón de Zavalak, Cerro de Las Palmaseko bizkondea, gidatutako auto batean, jesuiten apaiztegietan ikasten ari ziren gazte batzuk iritsi ziren Santa Barbarara. Luis Mari de Zavala eta Miguel Sagüés ziren. Lola Valverderekin batera etorri ziren, auzoko errealitatea ondo ezagutzen baitzuen. Bisitaren helburua udan apaiz langileen komunitate bat osatzeko lokal bat bilatzea zen, aita Armentiak Bizkaian martxan jarritako ereduari jarraituz. Santa Barbarako A blokean zegoen ikaztegiko lokala (gaur egun La Palmera taberna) ikusi eta etxebizitza bihurtzea erabaki dute. Nicolasa Pindadorekin hitz egin zuten, bloke berean bizi baitzen, janariez eta oinarrizko mantentze-lanez ardura zedin.
Santa Barbarako sarrera, ikazkintza ezkerrean duela (1962)
1963ko udan martxan jarri zen jesuiten komunitate hau, Aita Ignacio Larrañaga motorra zena. Luis Mª de Zavala “Sabino” eta Miguel Sagüés “Miguelón” ikasleekin hasi zen, Anai Miguel Zubizarreta “Tzubi”-rekin batera. Langile apaizak zirela eta, hirurak Pasaiako lantegietan hasi ziren lanean. Miguel Zubizarreta Victorio Luzuriaga fabrikan, Luis Mª de Zavala Bianchin eta Miguel Sagüés Luzuriaga ontziolan. Handik hilabete gutxira, Luis Mª de Zavalak eta Miguel Sagüések Altza utzi zuten, prestakuntza-prozesuarekin jarraitzeko. Miguel Zubizarretak, Javier Berriatua gehitu zitzaionak, Altzan jarraitu zuen.
Miguel Zubizarreta López Pindado familiarekin (1965)
60ko hamarkadako lehen urte hauetan, Altzako komunitatean ere izan ziren Carlos Caballero, José Luis Sansinenea edo Fermín Aristegi, jesuiten apaiztegietan ikasle zirenak. Fermín Aristegi altzatarra zen, eta Luzuriagan egin zuen lan. Ondoren, Langileen Erakunde Iraultzaileko (ORT) buruzagia izan zen, eta oso gazte hil zen zirkulazio-istripu batean.
Jesuita horiek Santa Barbara eta Erroteta auzoetan egin zuten lanaren zati bat aisialdirako aukerak eskaintzera bideratuta zegoen, bai txikienei, bai lokatzaren babesean eta eguraldi txarrarekin jolasteko eta harremanak izateko lekurik ez zuten gazte ugariei.
Etxebizitzan, jesuitek espazio bat egokitu zuten auzoko neska-mutilak jolasteko eta kalean ez egoteko. Garai hartan, auzoa zein baldintzatan zegoen ikusita, lorpen handia zen lokal batean jarduera baten inguruan bildu ahal izatea, dio Jose Ignacio Goñik. Solaserako, mahai-jokoekin jolasteko, billarrean, gitarra jotzeko edo telebista ikusteko elkartzen ziren, batez ere futbol partidak. Etxe gehienetan ez zegoen telebistarik. Taberna batzuetan bakarrik hasi ziren zuri-beltzeko telebistak jartzen.
Baita hitzaldiak antolatzen zituzten, eskolak ematen zituzten edota mendira irteerak egiten zituzten ere. Mota guztietako hitzaldiak eskaini zizkien. Behin, “Pela” Arzak Errealeko jokalariak etorri zen, Timoteo Perezek gogoratzen duen bezala. Francoren erregimena egiten ari zenari buruzko informazioa eta bizitzari buruzko prestakuntza ere eskaintzen saiatzen ziren. Antonio Davilak adierazi du PCEko pertsonak etortzen zirela, Pirinioetako Irratiaz hitz egiten zietela eta gero gauez etxean kontu handiz entzuten zutela ohean.
Santa Barbara eta Rotetako gazteen txangoa jesuitekin (1964)
Garai hartako gizarte-jarduera guztiak biltzen zituen erlijioak ere bere presentzia zuen, baina frankismoko eliza katolikoaren molde zorrotzak hausten saiatuz. Espazio horretan meza batzuk egin ohi zituzten, baina eliza katoliko ofizialak planteatzen zituen egitura eta eduki desberdinekin.
1966 inguruan, Altzako jesuiten komunitatea berrantolatu egin zen, kide kopurua handitu egin baitzen. A blokeko pisura pertsona gehiago etorri ziren bizitzera, eta gazteentzako lokalak funtzionatzeari utzi zion. Eta beste batzuk Santa Barbarako hainbat bloketan kokatu ziren. Gainera, Familia Buruen Elkartearen lokala irekitzearekin batera, Gazte Atal bat sortu zen, eta lokalaren zati bat auzoko gazteentzako jardueretarako erabiltzen hasi zen. Centauroaren hastapena izan zen.
***
Erreferentziak:
[1] OLEAGA, Javier: “Diario de la parroquia de San Pablo“. En: Altza Hautsa Kenduz IX. Altza: Altzako Historia Mintegia (2007), pp. 185-201.
2024, Ekainak 6
Un artículo muy bien planteado, en la recuperación de la memoria de Altza. Y aparecen jóvenes que han sido protagonistas en la cultura vasca,como Lola Valverde,luego historiadora, Miguel Miguel Sagüés,qye dirigió Donostia Kultura, Sabino Zavala, promotor cultural y que tiene un archivó histórico interesantísimo. Todos ellos, o jesuitas o estudiantes en Jesuitas.