«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Iñigo Landa Ijurko

RENFEko tren geltokia eta Herrerako oinezkoen lurrazpiko pasabidearen kokapena bat dator 1864an inauguratu zen Norteko trenbidearen linea eraikitzeak Herreratik Altzako hirigunera Santa Barbara ermitatik igotzen zen bidea moztu zuen lekuarekin. Bide hori, mendeetan zehar Donostia-Errenteria galtzadaren zati izan zena, bigarren mailan geratu zen 1847an errepide nagusia ireki ondoren, baina Altzako erdigunea probintziako bide-sarearekin lotzeko bide nagusia izaten jarraitzen zuen. Trenbidea zeharkatzeko, zaindutako trenbide-pasagune bat zegoen, eta zaindariarentzako etxe bat, Kaxeterua izenez ezaguna.   (gehiago…)  »  

José Ramón Sesé (1950)

Antxon Alfaro

Los Boscos auzunearen sorreraz hitz egitean, 1947. urtera eta Jose Ramon Sesé Elizalderen (1926-1994) pertsonarengana jo behar da.

Jose Ramon Sesé oso pertsona erlijiosoa zen, eta gaztetatik San Juan Bosco apaiz eta pedagogoaren pentsamenduari jarraituz apostolutza bizitza praktikara eramatea erabaki zuen. Italiako erlijioso katoliko horrek gizarte-bazterketako egoeran zeuden gazteen heziketan oinarritu zuen bere lana, XIX. mendeko bigarren erdialdeko Turinen.

Ideia horiek jarraituz, 1947ko apirilaren 12an, bilera batera deitu zituen Sagues auzoko hamabi mutil gazte (Antonio Alfaro, Antonio Sampietro, Felix Díaz, Juan Liberal, “Txolete”…). Centro Los Boscosen sorrerako bilera hori Villa Uliako lokal batean egin zuten, Zabaleta kalean, garai hartako Donostiako Gros auzoko San Inazio elizako erretoreak, Auspicio Otaegui, utzita.

  (gehiago…)  »  

Patxi Lazcano, Iñigo Landa

Altzagainako mendebaldeko mendi-hegian, XIX. mendearen hasierara arte, kontzeju lursail zabal bat zegoen, Donostiako Udalaren jabetzakoa, Larreandiak izenekoa. 1808tik aurrera, Frantziako okupazio militarrak eragindako gastu handien ondorioz, Udalak lursail horiek salgai jarri eta pribatizatu egin behar izan zituen.

Larreandiak izeneko lurrak —hau da, zelai handiak, landu gabeko lur zabalak— hainbat lursailez osatuta zegoen, eta horietako hiru dokumentatuta ditugu, baina ziur asko gehiago egongo ziren. [1] Horietako birekin Larreandi baserria zenaren gunea osatuko da, eta hirugarrenarekin Larditxiki baserriarena.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

San Martzial eliza duela sei mende sortu bazen ere, gaur egungo elizaren eraikinak ehun urte pasatxo baino ez ditu eta historian zehar izan diren lauzpabost eraikinetako azkena da. Felix Elejaldek 1990ean, seigarren mendeurrena zela eta, San Martziali buruz argitaratu zuen monografian jasotzen duenez, San Martzial eliza zaharra egurrez eraiki zen -”unum oratorium lignis“- 1390 eta 1396 artean[1], eta XVII. mendean obrak Fabrikako Kontu Liburuan erregistratzen hasi arte, eraikinen eraikuntza-ezaugarriei buruz iritsi zaizkigun informazioak oso eskasak izan dira.

Orain arte Elejaldek berak aipatutako aztarnetatik abiatuta susma zitekeen XVI. mendearen erdialdean eliza harriz berreraikia izan zela, San Martzial eliza parrokia bihurtuko zen garaian, Iruñeko apezpiku Pedro Pacheco jaunak 1540an bisitatu ondoren[2].

Hondarribian 1531ko urriaren 15ean datatutako dokumentu bat irakurri ondoren, ordea, gertakariek aztarnen lekua hartzen dute, eta San Martzial harriz egindako lehen eraikuntzaren hasiera zehatzago datatzeko moduan jartzen gaitu[3].
  (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Gaurko egunean, duela 53 urte, 1967ko abenduaren 24an, Los Boscos auzuneko etxebizitza berrien giltzak eman ziren.

Eguna meza komunitario batekin hasi zen, eta, ondoren, giltzak eman zitzaizkien bizilagun berriei, etxebizitza-kooperatiba berriaren lokal sozialean. Gaur egun, gune horretan Boskotarrak Elkartea dago.

Giltzak agintari zibil eta erlijiosoek eman zituzten, Ernesto Martinezek Super-8 kamera batekin grabatutako filmean ikus daitekeen bezala. Irudi horiek digitalizatu ondoren, Altzako Tokiko Bilduman sartu ditugu.

  (gehiago…)  »  

Jon Delgado Aldabaldetreku

Honako ikerketa hau azken urteetan aldaketa urbanistikoaren baitan sortu den interesaren baitan kokatua dago. Hiria, espazio neutral eta berdintsu bat izatetik urrun, bere baitako barne borroken zein izaera politikoaren adibidea da, aldaketa urbanistiko garrantzitsuak aurrera eramaten direnean nabarmentzen delarik.

Lan honetan, 1960 eta 1980 urteen bitartean Donostialdeako Ekialdeko langile auzoen proletarizazioaren inguruan hitz egingo dugu, batetik Donostiako Egia, Intxaurrondo, Bidebieta, Altza eta Herrera auzoak hartuko dira aintzat, eta bestetik, Lezo, Pasaia, Orereta eta Oiartzun herriak.   (gehiago…)  »  

Herrera eta xaboi-fabrika, 1851. urtean

Iñigo Landa, Patxi Lazcano

1847an jaio zen, gaur egun Herrerako plaza den tokian, Altzako lehen fabrika modernoa, emakume batek, Josefa Tito Recaldek, altxatutako xaboi-fabrika. Donostiar hori 1802ko apirilaren 9an jaio zen[1], eta 56 urte bete baino lehentxeago hil zen -1858ko martxoaren 18an-, zeukan enpresaburu sena erakutsiz, Francisco Rodríguez Cárdenas senarra 1842an hil ondoren. Une horretan, Josefa Titok, Rodriguezen alargunak eta 10 eta 19 urte bitarteko hiru neska eta bi mutilen amak, ordura arte senarrak zuzendutako merkataritza-negozioen kontrol osoa hartuko du, eta izaera produktibo eta industrialagoa emango die. Horrela, lehen gerra karlista (1833-1840) amaitu ondoren Gipuzkoako lehen industrializazio modernoa bultzatu zuen korrontearekin bat egingo du.

Gizonak nagusi diren enpresa-munduan emakumeak egotea salbuespenezko zerbait da. Alargun izanik, Josefa Tito salbuespen horietako bat izango da. Bere biografia aztertu nahi izan dugu eta enpresari gisa egin duen lana ezagutu nahi izan dugu. Lan hori erraztu egin du hein handi batean, bere jardueraren zati handi bat eskritura publikoetan erregistratuta uzteko ardura izan zuelako. Horri esker, Oñatiko protokoloen artxiboan dokumentuak arakatu ahal izan dugu, lan honen informazio-iturri nagusia baita. Dokumentuak eta horietako batzuen transkripzioa Altzako Tokiko Bilduman kontsulta daitezke.

Emakume honen biografiarako eta xaboi-fabrikarako hurbilketa hori lau atalen bidez egin dugu: Josefa Titoren familia; Francisco Rodríguez eta Josefa Titoren negozioak; Josefa Titoren xaboi-fabrika; eta, azkenik, Hijos de Viuda de Rodríguez.   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Uztailaren 12ko hauteskundeetan Altzan* abstentzioak % 50eko muga gainditu zuen hauteskunde atal gehienetan.

Hainbat faktorek baldintzatzen dute herritarrak botoa ematera hurbiltzea edo ez. Maila sozioekonomikoa da horietako bat. Auzo pobreenetan gutxiago bozkatzeko joera dago, eta alderantziz, maila ekonomiko eta kultural handiagoan, hauteskundeetako parte-hartzea handitu egiten da.

Altzak hiri osoko batez besteko familia-errentaren mailarik baxuenak ditu. EEIren datuen arabera (azken datuak 2017koak dira), Donostiako batez besteko familia-errenta 41.051 €-koa zen, eta Altzan, berriz, 31.778 €-koa. Baxuena 24.329 €-koa zen 19. atalean (Roteta) eta altuena 53.369 €-koa 3. zentsu-atalean (Jose Elosegi/Luis Pradera/Intxaurrondo zaharra/Ulia). Hirian familia-errenta txikiena duten 10 atalen artean, 8 Altzan zeuden (19, 25, 21, 12,11, 5, 22, 4).

  (gehiago…)  »  

Nahia Delgado de Frutos

Azken hilabeteak osasun egoeraren ondorioz zalantzaz eta aldaketaz beteta egon dira. Txikienak ez dira ikasgeletara itzuli eta oraindik ez dago argi datorren ikasturtea nola planteatuko den, dena normaltasunera itzuliko den edo aurrez aurreko eskolak online formatuarekin uztartu beharko diren.

Hala ere, hurrengo ikasturtea hasi baino lehen, uda osoa dugu aurretik inguruan dugun jendearekin gozatzeko eta bizipenak partekatzeko. Partekatzearen eta haurrek normaltasun berri honetan hainbat modutan entretenitzearen ideia horrekin, auzoko ahozko historiak margotzeko koaderno bat sortzea bururatu zaigu.   (gehiago…)  »