Centaurotik Gazte-Lekura (1): Santa Barbara eta Erroteta
Santa Bárbara y Roteta (F. Iranzo)
Antxon Alfaro
Centauro eta Gazte-Leku gazte elkarteen historia txikiak Santa Barbara eta Erroteta auzune altzatarren garapenari estuki lotuta daude, baita Jesusen Lagundiko ordena erlijioso katolikoari, jesuitak bezala ezagutzen direnei ere.
1951. urtean, Santa Barbara auzunea eraikitzeko proiektuarekin, Altzako eremu horren hirigintza-garapenari ekin zitzaion. [1] Sustatzailea José Gurruchaga izan zen eta proiektuaren diseinua Pablo Zabalo arkitektoari enkargatu zion. Eraiki zen lehena A blokea izan zen. U forma zuen, eta XIX. mendean jada existitzen zen eraikuntza-eredu bat errepikatzen zuen, corrala etxeak, langileei zuzendutakoak. [2] Lehen familiak, horietako asko Extremadurako edo Gaztelako migratzaileak, 50eko hamarkadaren erdialdean hasi ziren etxebizitza berrietan bizitzen.
Santa Barbara (Arg.: Fco. Miguel)
Urte batzuk geroago, 1958an, Casares y Cía sustatzaileen ekimenez, Erroteta auzunea garatzeko proiektua aurkeztu zen, Isidro Setien Alberro arkitektoak egina. [2]
Erroteta (Arg.: Félix Iranzo)
Hirietako periferietan eraikitako langile-auzune horiek honako premisa hau jarraitzen zuten: “lehenik, etxebizitza, eta, ondoren, hirigintza”, Jose Luis de Arrese Magra arkitekto falangista eta frankismoko Etxebizitzako lehen ministroak defendatzen zuena. [3]
Santa Barbara (Arg.: Félix Iranzo)
Aurrekoa berretsiz, Antonio Davilak gogorarazten du 1957an Santa Barbarako C blokera bizitzera etorri zenean etxebizitzen bizigarritasun-baldintzek oso kaskarrak ziren. Ia urtebete bizi izan ziren etxebizitzan argindarrik izan gabe. Kaleek ez zuten batere urbanizaziorik, eta euria egiten zuenean lokatza bihurtzen ziren. 20 urte igaro behar izan ziren Santa Barbarako kaleek asfaltoa zer zen ezagutzeko.
Santa Barbara (Arg.: San Pablo parrokia)
Bestalde, etxebizitzetan pilaketa-maila handia zegoen. Gehienetan bi edo hiru familia bizi ziren, eta batzuetan apopiloekin. Egun haietan, familia asko sukalde eskubidedun gela bakar batean bizi ziren, gelak berralokatu egiten ziren…
Erroteta (Arg.: San Pablo parrokia)
Gizarte-ekipamenduak ere oso oinarrizkoak ziren: espezializaziorik gabeko saltokiak, merkataritza-etxabeetako ikastetxeak edo etxebizitza bihurtutako etxabeak, eta inolako ekipamendurik gabeko espazio publikoak.
60ko hamarkadaren hasieran, bi auzuneetako etxebizitza-blokeen eraikuntza ia amaituta zegoen. Seme-alaba ugari zituzten familia gazte askok okupatzen zituzten.
Erroteta (Arg.: Kutxateka)
Bazterreko izaera nabarmena zuen inguru horretara hurbiltzen hasi zen Ignacio Larrañaga jesuita. Bere helburua Altzako inguru honetan finkatu berri ziren familien artean “giza eta espiritu-lana” egitea zen [4]. Bere lanak jarraipena izango zuen gero, kontatuko dugun historian paper garrantzitsua izan zuen jesuiten komunitatea ezarriz. Baina horretaz hitz egingo dugu hurrengo artikuluan.
*****
Erreferentziak:
[1] CAÑAMERO REDONDO, Antonio: “Santa Bárbara, Roteta, Arrizar, Arriberri, Los Boscos: un estudio urbano y demográfico“. In: Altza Hautsa Kenduz II. Altza: Altzako Historia Mintegia (1994), orr. 49-67.
[2] HERRERAS MORATINOS, Beatriz (2001). Altza Historia y Patrimonio. Altza: Altzako Historia Mintegia, Artiga Bilduma 4.
[3] DIONI LÓPEZ, Jorge (2021). La España de las piscinas: cómo el urbanismo neoliberal ha conquistado España y transformado su mapa político. Barcelona: Arpa.
[4] OLEAGA, Javier: “Diario de la parroquia de San Pablo“. In: Altza Hautsa Kenduz IX. Altza: Altzako Historia Mintegia (2007), orr. 185-201.
