«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Herrera, "el dique del rey" (1-i)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Europako XVI. mendea itsasoz haraindiko nabigazioaren eta kolonizazioen garaia da. Felipe II.a erregeak (1557-1598), pirateriaren aurka eta Europako beste potentziekin ozeanoak kontrolatzeko zeukan lehian, ontzigintza plan handi bati heldu zion eta itsasontzien kaskoetarako egokiena zen haritz-basoak landatzeko politika sustatu zuen [1]. Haren aginduek eta bestelako xedapenek Kantauri kostaldeko herri eta portuetan eragin zuzena eduki zuten, baita Altzan ere. Izan ere, Altza, Pasaiako badian kokatuta eta ontziolak gertu edukita [2], baldintza ezin hobeak zituen ontziolak haritz-egurrez hornitzeko.

Alabaina, errege xedapenek Batzar Nagusiei eta kontzejuei aginduak aplikatzera behartzen bazieten ere, haien ezadostasunarekin topo egin zuten. 1564ko Batzarrean honela erantzun zioten erregearen aginduari: “en esta Provinçia no conviene al servicio de Su Magestad que se tenga la orden en el plantar de robles, la orden que se da por la dicha provisión, ni se podría cunplir ni executar” [3]. Hauek ziren erabili zituzten oinarrizko argudioak: Probintzia txikia da eta lur gutxi dago, eta gipuzkoarrak asko dira, burniolaz, nekazaritzaz, abelazkuntzaz eta itsas-merkataritzaz bizi direnak: “tiene mucha población e está fundada sobre herrerías e labranca e crianca e tratto de mar“. Beraz, Gipuzkoako txara mendiak eta kontzeju-lurrak jarduera horietarako erabiltzen dira eta ez dago lekurik ontzigintzarako haritzak landatzeko.   (gehiago…)  »  

(1. irudia)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Lur-neurtzaileak eta kontzeju-lurren mugarritzea: “çien mojones grandes e vistosos“

Lur-neurtzaileen eginkizuna jabetza publikoko lursailak identifikatzea eta mugarritzea zen, kontzeju-lurrak eta baita bideak[1] ere. 1572ko abuztuaren 19an, Donostiako kontzejuak Altzan partikularrek usurpatutako kontzeju-lurretan mugarriak jartzeak sortutako gastuen ordainketa onartu zuen. Denera, ehun mugarri “handi eta ikusgarri” jarri zituzten usurpatutako 40.000 oin sagarrondoko kontzeju-lur eremu bat mugarritzeko.[2] Zehatz-mehatz ez dakigu “oin sagarrando” azalera neurri horren balioa, baina berez oso grafikoa da, sagarrondo batek hazitzeko behar duen lekua, alegia, eta kopurua ikusita, argi dago lur eremu hori oso handia dela.

Hiru hilabete eta erdi beranduago, abenduaren 2an, kontzejuak Altzako lurretan egindako beste mugarritze lan bat ordaindu zuen: “que hauia gastado en jornales de los dichos agremisores y car(r)eto de piedras y despenssa de los trauajadores diez y ocho reales y juro la dicha costta y pedio librança sus mercedes mandaron librar“. Denera 27 mugarri jarri zituzten.[3]

  (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Jabetza publikoko lurren kudeaketa: “Que en Alça auia mucha tierra concegil”[1]

Landatzeak sustatzeko aginduak ezartzeko zeuden oposizioa eta zailtasun handiak ikusita, botere publikoen ahaleginak kontzeju-jabetzako mendien kudeaketan kontzentratuko dira. Donostiako udal akten bitartez hurbildu ahal izango gara kudeaketa hori Altzan nola hezurmamitu zen ezagutzera.[2]

1575eko ekainaren 8ko aktan jasotako agindua bideratzeko lur egokien bilatzeari ekin zioten, korrejidoreak eta kontzejuko kideek bisitak eginez. Besteen artean, San Marko mendiaren magalean kokatuta dagoen hau ikustatu zuten:

“Yten se bissitó otro término el qual está debajo la cruz de la Sierra de la hermita de la Magdalena hacia la casa de Chipres y entre la dicha casa de Chipres y la casa de Alamulia y la casa de Alanochipi y la borda de la casa de Arzac nombrada Atañoa que es mucho término y muy competente para el dicho plantío“.

  (gehiago…)  »  

Txipres (1-i)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Basogintzaren sustapena XVI. mendean

Erabaki, agindu eta ordenantzen artean badaude bi historiografiak mugarritzat hartzen dituenak:[1]

• Gipuzkoako Batzar Nagusiek 1548. urtean, lehen aldiz basogabetzearen arazoaz jabetuta, hiribildu bakoitzak urtean 500 haritz edo gaztainondo landatzea aginduko du: “hiziessen plantar quinientos pies de robles y castaños en los exidos comunes…”. Donostiak, beste hiribildu batzuekin batera, ordea, protestatu zuen, ez baitzeukan haren iritziz haritzak non landatu: “no tenia lugar donde poder plantar los dichos robles i castaños“.
• Lau urte beranduago, 1552an, Erregeak txarei[2] buruzko ordenantza berretsiko du: “todas las villas e alcaldias e lugares y personas particulares… ayan de dexar y dexen en los dichos montes xarales asi guiados para carbon de quarenta en quarenta codos vn roble guiado por roble grande y creçido y no le corten ni talen los tales dueños…”. Udalek ordainduko dituzte landaketak hainbanaketen bitartez, landaketa gastoak eta ardura auzokideen artean banatuz, alegia.

  (gehiago…)  »  

Joan den otsailaren 22an, “Altza 1931-1936: Ilusio galduen kronika” dokumentalaren jendaurreko aurkezpena egin genuen, bertaratutako jende askorekin eta giro ezin hobean. Dokumentala Altzako azken udalbatza hautetsiari aitortza egiteko egitasmoaren barruan taxutu da, hari eskaini zitzaion 2021eko irailaren 11n egindako ekitaldiarekin batera.

Ekitaldiaz eta dokumentalaz gain, Barrutiak Aranzadi Zientzia Elkarteari eskatu zion Gerra Zibilean eta lehen frankismoan Altzan gertatutako giza eskubideen urraketak ikertzeko eta ezagutarazteko.   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Santa Barbara auzunea garbitu eta txukuntzeko antolatu zen auzolanak oroitzapen berezia utzi zuen Gazte-Lekuko gazteengan.

70eko hamarkadaren hasieran, Santa Barbara auzunea, Erroteta auzunea bezala, oraindik urbanizatu gabe zegoen eraiki zenetik, ia 20 urte lehenago. José Ignacio Goñik gogoratzen du Santa Barbarako kaleak oso gaizki zeudela, zuloz beteta, lokatzak ia dena hartzen zuen, sastraka asko zegoen, usain desatseginak sortzen zituen ur geldia eta auzoko sarreran zulo handi bat.   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Futbola Centauron eta Gazte-Lekun egin ziren ekintza garrantzitsuenetako bat izan ez bazen ere, beti izan zuen bere presentzia. Antonio Gutierrok gogoratzen zuen Centauroren hasieran hondartzako futboleko talderen bat atera zutela.

Garai hartan, talde federatuak zituzten inguruko klubak Sporting de Herrera eta Roteta K.E. ziren. Futbolean jokatu nahi zuten baina talde horietan parte hartu ezin zuten gazteak, koadrilen artean antolatzen ziren afizionatu mailako txapelketetan jokatzearekin konformatu behar zuten, edo auzoetako jaietan ezkongabeen eta ezkonduen arteko partidetan jokatzearekin.   (gehiago…)  »  

Mª Carmen Brocal (1975)

Antxon Alfaro

1972. urtearen amaiera aldera, Bene Maciasek gogoratzen duenez, Roberto Mendigurenek animatuta Gazte-Leku elkarteko neska batzuk eskubaloi talde bat osatzeko entrenatzen hasi ziren. Ez zuten inoiz eskubaloian jokatu. Ez zuten ideiarik ere. Urte haietan, neska batzuk eskubaloian edo beste edozein kiroletan aritzea ez zen batere ohikoa, are gutxiago Altzan. Bene, azpimarratu du aitzindariak izan zirela.

Taldea martxan jartzeko, Eskubaloiko Federazioari laguntza eskatu ziotela adierazi du Juan Luquek. Entrenamenduak kaleko arroparekin egiten zituzten, Santa Barbara eta Arriberri artean dagoen plazatxoan. Baina berarekin hilabete batzuk eman ondoren, ondo funtzionatzen ez zuela ikusi zuten eta federazioarekin harremanetan jarri ziren berriro.   (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

XVI. mendearen lehen erdian, Gipuzkoa zeharkatzen zuten bidaiariek eta merkantziek bidesaria ordaindu behar izaten zuten probintziako ibai nagusiak txalupan zeharkatu ahal izateko, Deban, Zumaian, Orion eta Ergobian (Astigarraga), baita Pasaiako badian ere. Gipuzkoako Batzarrek 1551ko apirilean bilduak ulertu zuten “pasaje“/pasagune horietan egiten zen kobrantzan arbitrariotasun handia zegoela eta batelariek abusuak egiten zituztela; eta aranzel bat, tarifa ofizial bat ezarriz esku hartzea erabaki zuten.

Aranzel hori Herrerako ontziralekua eta Bizkaia auzoko ontziralekua lotzen zituen ibilbidean aplikatu zen lehen aldiz, hau da, Donostia eta Hondarribia hiribilduak lotzen zituen ibilbidean. Batzarrek onartutako agindu horren berri emateko eta hura baliarazteko, Herrerako ontziralekuan pilare bat bere kapitelarekin jartzea agindu zuten, bertan aranzela jasotzen zuen pergaminoa jartzeko. Ondoren, ezaugarri eta prezio bereko beste pilare bat eraikiko da badiaren beste aldean, Bizkaian, garai hartan Lezoko mugapean.   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

60ko hamarkadaren amaieran, egoitza aldatzearekin eta Gazte-Leku martxan jartzearekin batera, mendiarekin lotutako jarduerak izan ziren elkartearen ezaugarri nagusiak. Horretan ere paper garrantzitsua izan zuen Roberto Mendiguren jesuitak ildo horretan egin zuen lanak.

Inguruko mendietara irteerak ez ezik (San Markos, Txoritokieta, Landarbasoko leizeak…), autobusak antolatzen hasi ziren Altzatik urrunago zeuden mendietara (Urbia, Gorbeia, Ernio, Txindoki, Uzturre…).   (gehiago…)  »