«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

Herripe auzo elkartea

Itsas Amaren egunean, uztailaren 16an, azken agurra eman genion Eulaliri Herreran. 101 urte zituela hil zen eta harekin batera gure Herrera auzoa Altzaren testuinguruan garatu zen bezala bizi izan zen pertsona bat joan zaigu.

Azken arte mantendu zuen beti bereizgarri izan zion buru argia. Damua daukagu bere hitzak jasotzeko behar adinako denborarik izan ez izanaren, eta betirako damutuko gara, bere esperientzien, bere behaketen informazio eta azterketa preziosoak eraman dituelako bere gain. Denetaz hitz egiten den tertulioetan galdetzen genionean, irribarretsu jartzen zen eta diskretuki erantzuten zuen.   (gehiago…)  »  

Joan den maiatzaren 26an Ekialdeko Barrutiko Batzarra bildu zen eta, besteak beste, Historia eta Memoria lantaldeak aurkeztutako Altzako udaletxeari beste erabilera bat emateko erabaki-proposamena onartu zen.

Hona hemen onartutako proposamenaren testua:

Altzako udaletxearen eraikina hutsa eta erabilerarik gabe dago duela urtebete baino lehenagotik. Iaz ALTZAKO HISTORIA MINTEGIAk eraikinaren erabilera finkatze aldera parte hartze prozesu bat burutzeko ideaia plazaratu zuen. Ideia hori bertan behera geratu zen Udal gobernuaren ezezkoa medio. Irisgarritasun arazoak medio, eraikinaren erabilera oso mugatua dagoela izan zen argudioa.

Urtebete baino gehiago igaro da, eta oraindik ez dago eraikinari erabilera emateko planteamendurik Udal gobernuaren aldetik.   (gehiago…)  »  

Herrera, "el dique del rey" (1-i)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

Europako XVI. mendea itsasoz haraindiko nabigazioaren eta kolonizazioen garaia da. Felipe II.a erregeak (1557-1598), pirateriaren aurka eta Europako beste potentziekin ozeanoak kontrolatzeko zeukan lehian, ontzigintza plan handi bati heldu zion eta itsasontzien kaskoetarako egokiena zen haritz-basoak landatzeko politika sustatu zuen [1]. Haren aginduek eta bestelako xedapenek Kantauri kostaldeko herri eta portuetan eragin zuzena eduki zuten, baita Altzan ere. Izan ere, Altza, Pasaiako badian kokatuta eta ontziolak gertu edukita [2], baldintza ezin hobeak zituen ontziolak haritz-egurrez hornitzeko.

Alabaina, errege xedapenek Batzar Nagusiei eta kontzejuei aginduak aplikatzera behartzen bazieten ere, haien ezadostasunarekin topo egin zuten. 1564ko Batzarrean honela erantzun zioten erregearen aginduari: “en esta Provinçia no conviene al servicio de Su Magestad que se tenga la orden en el plantar de robles, la orden que se da por la dicha provisión, ni se podría cunplir ni executar” [3]. Hauek ziren erabili zituzten oinarrizko argudioak: Probintzia txikia da eta lur gutxi dago, eta gipuzkoarrak asko dira, burniolaz, nekazaritzaz, abelazkuntzaz eta itsas-merkataritzaz bizi direnak: “tiene mucha población e está fundada sobre herrerías e labranca e crianca e tratto de mar“. Beraz, Gipuzkoako txara mendiak eta kontzeju-lurrak jarduera horietarako erabiltzen dira eta ez dago lekurik ontzigintzarako haritzak landatzeko.   (gehiago…)  »  

(1. irudia)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Lur-neurtzaileak eta kontzeju-lurren mugarritzea: “çien mojones grandes e vistosos“

Lur-neurtzaileen eginkizuna jabetza publikoko lursailak identifikatzea eta mugarritzea zen, kontzeju-lurrak eta baita bideak[1] ere. 1572ko abuztuaren 19an, Donostiako kontzejuak Altzan partikularrek usurpatutako kontzeju-lurretan mugarriak jartzeak sortutako gastuen ordainketa onartu zuen. Denera, ehun mugarri “handi eta ikusgarri” jarri zituzten usurpatutako 40.000 oin sagarrondoko kontzeju-lur eremu bat mugarritzeko.[2] Zehatz-mehatz ez dakigu “oin sagarrando” azalera neurri horren balioa, baina berez oso grafikoa da, sagarrondo batek hazitzeko behar duen lekua, alegia, eta kopurua ikusita, argi dago lur eremu hori oso handia dela.

Hiru hilabete eta erdi beranduago, abenduaren 2an, kontzejuak Altzako lurretan egindako beste mugarritze lan bat ordaindu zuen: “que hauia gastado en jornales de los dichos agremisores y car(r)eto de piedras y despenssa de los trauajadores diez y ocho reales y juro la dicha costta y pedio librança sus mercedes mandaron librar“. Denera 27 mugarri jarri zituzten.[3]

  (gehiago…)  »  

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Jabetza publikoko lurren kudeaketa: “Que en Alça auia mucha tierra concegil”[1]

Landatzeak sustatzeko aginduak ezartzeko zeuden oposizioa eta zailtasun handiak ikusita, botere publikoen ahaleginak kontzeju-jabetzako mendien kudeaketan kontzentratuko dira. Donostiako udal akten bitartez hurbildu ahal izango gara kudeaketa hori Altzan nola hezurmamitu zen ezagutzera.[2]

1575eko ekainaren 8ko aktan jasotako agindua bideratzeko lur egokien bilatzeari ekin zioten, korrejidoreak eta kontzejuko kideek bisitak eginez. Besteen artean, San Marko mendiaren magalean kokatuta dagoen hau ikustatu zuten:

“Yten se bissitó otro término el qual está debajo la cruz de la Sierra de la hermita de la Magdalena hacia la casa de Chipres y entre la dicha casa de Chipres y la casa de Alamulia y la casa de Alanochipi y la borda de la casa de Arzac nombrada Atañoa que es mucho término y muy competente para el dicho plantío“.

  (gehiago…)  »  

Txipres (1-i)

Iñigo Landa, Juan Carlos Echeveste

***Oharra: artikulu osoa irakurri hemen***

Basogintzaren sustapena XVI. mendean

Erabaki, agindu eta ordenantzen artean badaude bi historiografiak mugarritzat hartzen dituenak:[1]

• Gipuzkoako Batzar Nagusiek 1548. urtean, lehen aldiz basogabetzearen arazoaz jabetuta, hiribildu bakoitzak urtean 500 haritz edo gaztainondo landatzea aginduko du: “hiziessen plantar quinientos pies de robles y castaños en los exidos comunes…”. Donostiak, beste hiribildu batzuekin batera, ordea, protestatu zuen, ez baitzeukan haren iritziz haritzak non landatu: “no tenia lugar donde poder plantar los dichos robles i castaños“.
• Lau urte beranduago, 1552an, Erregeak txarei[2] buruzko ordenantza berretsiko du: “todas las villas e alcaldias e lugares y personas particulares… ayan de dexar y dexen en los dichos montes xarales asi guiados para carbon de quarenta en quarenta codos vn roble guiado por roble grande y creçido y no le corten ni talen los tales dueños…”. Udalek ordainduko dituzte landaketak hainbanaketen bitartez, landaketa gastoak eta ardura auzokideen artean banatuz, alegia.

  (gehiago…)  »  

La Constancia, 1915-07-01

“Ayer tuvo lugar el hermoso acto de inaugurarse la nueva iglesia parroquial de la villa de Alza, dándose la feliz coincidencia de que fuese en el mismo día en que, un año ha, se puso la primera piedra. En el término justo de un año, han visto los honrados habitantes de Alza, construirse su hermosa iglesia, clara, elegante y espaciosa, siendo dirigidas las obras pro el distinguido arquitecto señor Gurruchaga. Buena necesidad tenían de ello, pues el antiguo templo pequeño y mal acondicionado, no servía ya para el objeto.   (gehiago…)  »