«aiuntados en el campo
de Estibaus segun que lo havemos de uso de costumbre de nos juntar...» (Altza, 1390)

La Voz de Guipúzcoa (1931-08-26)

Errepublika ekarri zuten udal-hauteskundeei eskainitako sarreran, diktadura amaitu ondoren herritarrek politikan jarduteko interesa erakusten zuten datu adierazgarri batzuk ikusi genituen. Udalean betetzeko zeuden 12 postuetarako 24 hautagai aurkeztu ziren, -Gipuzkoan 89 udalerrietatik 25etan bakarrik gertatu zen hori-, eta horrez gain nabarmentzekoa da oso parte-hartze handia erregistratu zela, % 82ra iritsi baitzen, Gipuzkoakoa baino hiru puntu gehiago.

Errepublikaren urteetan zehar, Altzan zein Gipuzkoan, boto emaile kopuru handiak joan ziren hautestontzietara, eta horrek argi eta garbi erakusten du gizartearen politizazio-maila handia zegoela. 1931ko apirileko udal-hauteskundeez gain, beste lau hauteskunde-deialdi egin ziren, eta honako hauek dira eman zituzten emaitzak [1]:   (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Jose Ramon Seséren erlijiotasuna zela eta, eliza funtsezko elementua izan zen Los Boscos-en diseinuan eta eraikuntzan. Honek, eliza, auzune berrian inauguratutako lehen elementua izatera ere eraman zuen, Gorputz Santua, elizako sagrarioan, auzo berriko lehen bizitanle izatea nahi baitzuen.

Eliza berria 1967ko abenduaren 23an inauguratu zen. Kornelio Berrondok, San Martzial elizako erretoreak, Gorputz Santua, palio azpian eta prozesioan, Los Boscos auzoraino eraman zuen. Ondoren, Lorenzo Bereciartua elizbarrutiko gotzainak San Jose Langilea eliza berria bedeinkatu eta sagaratu zuen.

Elizaren ekipamenduaren zati handi bat dohaintza batzuei esker lortu zen. Aldarea Fuerteventurako kondeak, Jose Luis Londaiz Quintana, eta bere seme-alabek eman zuten, urtebete lehenago hil zen Isabel de la Plaza Olace emazte eta amaren oroimenez. Gaur egun oraindik ere ikus daiteke aldarean elizaren inaugurazio egunean horretarako jarri zuten plaka. Kanpaiak ere Fuerteventurako kondeak eman zituen eta bankuak Gipuzkoako Aurrezki Kutxak.

  (gehiago…)  »  

Ion Urrestarazu Parada

El 22 de junio de 1941 Alemania invadía Rusia. Mientras, en España, la FET-JONS, el partido único del régimen franquista, organizaba “improvisadas” manifestaciones exigiendo al Gobierno, al grito de “Rusia es culpable”, que declarase la guerra a la entonces Unión Soviética. En San Sebastián, la no tan improvisada manifestación recorrería el centro de la ciudad, plantándose ante el edificio del Gobierno Militar, hoy denominado Palacio Goikoa.

Evitando la entrada en la guerra, el Gobierno prefirió una postura menos directa pero colaboracionista, preparando una unidad de voluntarios, atendiendo así a los ruegos de Alemania que exigía una compensación por los servicios prestados por la Legión Cóndor en la pasada guerra civil. Esta unidad, que sería denominada oficialmente División Española de Voluntarios —popularmente conocida como División Azul, y en Alemania 250 Infanterie-Division—, se formaría en Madrid con “voluntarios” de toda España: militares dispuestos a ascender en sus carreras, políticos extremistas luchando por sus ideales, emboscados dispuestos a pasarse a las filas comunistas, excombatientes que no se habían readaptado a la vida civil y muchos desesperados alistados por razones tan diversas como por ejemplo, salvar a sus familias represaliadas o huir de la incipiente hambruna… Y cuando no hubo voluntarios, se obligó por fuerza del reclutamiento a marchar al otro extremo de Europa.   (gehiago…)  »  

Herrerako garbitzaileak

Diktaduraren amaierarekin batera 1931n abiatu zen Errepublika aldiak aldaketarako eta aurrerapenerako  itxaropenak ekarri zituen eta gizarte altzatarraren sektore askoren artean, politikan, jai eta kirol jardueretan eta abarretan parte hartzeko interes berritua piztu zen, garaiko kronikak irakurriz eta udal-bizitzari begiratuz deskubritu daitekeen parte hartzeko ilusioa.

Zehatzago, Altzako bizitza sozial eta politikoaren hiru esparrutan jarriko dugu arreta: lehenik eta behin, hurbilagotik ezagutuko dugu emakumeek Errepublikaren garaian izan zuten eginkizun aktiboa, sarrera honetan jorratuko duguna; eta, ondoren, beste bi sarreratan, batetik alderdi eta talde politikoen jarduerari eskainiko diogu, eta, bestetik, elkarte mota ezberdinek eta auzotar taldeek sustatutako ekimenei begiratuko diegu.

II. Errepublikaren etorrerak emakumeak gizartean zuen rolaren aldaketa sakona abiarazi zuen, ahots propioz eta berdintasunean parte hartzeko ateak irekiz.

  (gehiago…)  »  

(A. Alfaro, 1967-12-24)

Antxon Alfaro

Lurrak behin betiko erosi ondoren, 1964. urtearen amaieran, etxebizitzak eraikitzeko prozesua hasi zen. Hiru urte luze iraungo zuen eta 1967ko abenduaren 24an, etxebizitzen giltzen ematearekin amaitu zen.

Ramon Gabarain arkitektoak egindako proiektua 1964ko abenduaren 13an aurkeztu zen Donostiako Udaleko Obren Bulegoan, non “Altza auzoan, kaperaz, eskolaz eta maisu-maistren egoitzaz hornitutako auzune bat” eraikitzeko udal lizentzia eskatzen zen.

Aurkeztu eta egun gutxira, 1965eko urtarrilaren 25ean, Hirigintzako zuzendari teknikoak, Encio jaunak, proiektuari buruzko zehaztapen batzuk eta aparkalekuetarako aurreikuspen handiagoa eskatu zituen. Antonio Sampietrok gogoratzen zuenez, udal teknikari honekiko harremanak ez ziren batere errazak izan. Jose Ramon Sesé eta bera ia egunero joaten ziren Donostiako udaletxera izapideak arintzeko asmoz, baina berarentzako eskupekorik ez zegoenez, espedientea tiraderan geldirik edukitzen zuen. Baina etsipena eta ezintasuna aldatu egin ziren Jesus Los Santos Garayalde eta Jose Eizmendi Amutio zinegotziekin harremanetan jarri zirenean, zeinek udal espedientea onartzeko prozesua azkartzea lortu baitzuten.   (gehiago…)  »  

Atzo, 1931ko apirilean Errepublika ekarri zuten udal-hauteskundeak egin ziren. Diktadura militar batetik atera berriak, beste diktadura krudel eta iraunkorrago batean erori ziren bost urteren ondoren. Hauteskunde horietatik sortutako udalbatzako kideen eta epe labur baina bizi horretan egin zuten lan publikoaren gainean isiltasunezko eta ahanzturazko lauza astuna erori zen. Memoria eza hori areagotu egin da, are gehiago, Gerra Zibila amaitzean frankismoak Altza udal-nortasunarekin amaitu zuelako.

Laurogeita hamar urte geroago, harlauza hori kentzeko lan egiten jarraitzeko asmoa egin dugu, hautatutako korporazioak res publica-ren alde, hau da, denon gauzaren alde, guztion onerako egindako lanaren balioa ezagutzeko eta aitortzeko. Jarduera administratibo eta politiko hutsaz gain (tramitazioak, Euskal Estatutua…), korporazioak interes eta gogo bereziz heldu zion gizarte- eta lan-arazoei (langabezia, pobrezia), hezkuntzako eta ekipamendu publikoetako gabeziei eta gainontzeko oinarrizko beharrei, “Askatasunaren eta herritartasunaren bideetatik” ibiltzeko borondatearekin, Jose Juanes Echeveste Altzako alkate hautetsiaren hitzetan. [1]

  (gehiago…)  »  

San Martzial elizaren hegoaldeko atariko petrilean harri landuzko bi pieza daude, albotik igarotzean atentzioa ematen dutenak. Horien ondoan, plaka txiki batek zer diren azaltzen du: “BONETEAK. Garai bateko apaizen kapelak (Altzako apaizetxe izan zen “Aizpurutxo”tik ekarriak dira / BONETES. Antiguas gorras eclesiásticas (Donación de la casa “Aizpurutxo” de Altza, antigua residencia presbiterial)”. Hurrengo lerroetan, plakan adierazitakoa osatzen saiatuko gara, Tokiko Bilduman ditugun datu batzuekin.

  (gehiago…)  »  

Antxon Alfaro

Sagueseko gazte haiek, 1947an Villa Ulian elkartu zirenak Centro “Los Boscos” martxan jartzeko, hamar urte geroago batzuk ezkonberriak ziren eta beste batzuk ezkontzeko zorian. Haien arazoa, gaur egun bezala, etxebizitza bat eskuratzeko zailtasuna zen, beren bizi-proiektua modu independentean garatzen hasi ahal izateko. Bikoteko kideren baten gurasoen etxean bizi ez zirenek beste familia batzuekin partekatzen zuten etxebizitza.

1957. urte hartan, Jose Ramon Sesék, gazte haiek zeuden egoera ikusita, emantzipatu ahal izateko etxebizitzak egiteko ideia proposatu zien. Hasieran, ideia burugabea, erokeria bat zela pentsatu zuten. Baina Jose Ramonen kemenak eta konbikzio-indarrak abenturan murgiltzera bultzatu zituen haietako hemezortzi. Gehienak Saguesekoak ziren, baina Gros auzoko beste zonalde batzuetakoak ere bazeuden.   (gehiago…)  »  

Lope de Isasti, 1625

“Asimismo ha tenido y tiene este lugar mujeres varoniles que sin temer las tormentas del mar, han acudido con chalupas a atoar, y meter en el puerto galeones de las armadas reales y otras naos que vienen de Terranova y de otras partes, remando con gran esfuerzo como si fuesen varones, en falta de los marineros que andan por la mar en sus viajes, que las han librado de manifiestos peligros y reconocido sus dueños, alabándolas por ello, que es cosa rara aun en la misma costa de Guipúzcoa. Del valor de semejantes mujeres habló en particular Estrabon (feminis aeque rebur ad bellum ac viris), en cuanto toca a las armas, porque también son inclinadas a ellas, y por muchos rumores que ha habido de guerras no se ha oído jamás que hayan desamparado su patria, sino procurado defenderse. De una llamada Domengina de Igueldo, se dice por cosa notable que el año de 1522 estando apoderados los franceses de la villa de Fuenterrabia, de donde salían algunos a hacer correrías por los lugares comarcanos, llegó un caballero de ellos con su caballo bien armado y acompañado de muchos soldados de a pie, al paraje que llaman Molinao a la orilla del brazo de mar, haciendo el mal que podía, y la Domengina se acercó a él con su chalupa con un tiro de artillería que llaman verso [media culebrina, de 4 a 5 cm de calibre]. Asestó para él y le disparó de tal manera que le derribó y mató. Y sus soldados le ataron con el mismo caballo y le llevaron a enterrar. Y con esto cesaron las correrías por aquellas partes.”   (gehiago…)  »  

José Ramón Sesé (1950)

Antxon Alfaro

Los Boscos auzunearen sorreraz hitz egitean, 1947. urtera eta Jose Ramon Sesé Elizalderen (1926-1994) pertsonarengana jo behar da.

Jose Ramon Sesé oso pertsona erlijiosoa zen, eta gaztetatik San Juan Bosco apaiz eta pedagogoaren pentsamenduari jarraituz apostolutza bizitza praktikara eramatea erabaki zuen. Italiako erlijioso katoliko horrek gizarte-bazterketako egoeran zeuden gazteen heziketan oinarritu zuen bere lana, XIX. mendeko bigarren erdialdeko Turinen.

Ideia horiek jarraituz, 1947ko apirilaren 12an, bilera batera deitu zituen Sagues auzoko hamabi mutil gazte (Antonio Alfaro, Antonio Sampietro, Felix Díaz, Juan Liberal, “Txolete”…). Centro Los Boscosen sorrerako bilera hori Villa Uliako lokal batean egin zuten, Zabaleta kalean, garai hartako Donostiako Gros auzoko San Inazio elizako erretoreak, Auspicio Otaegui, utzita.

  (gehiago…)  »